Karbon Dengeleme, Krizlerin Olmadığı Bir Kapitalizm Hayali Vaadediyor

Hükümetler, şirketler ve bazı sektörlerin tamamı, derinleşen iklim krizine yanıt olarak karbon dengelemesini kullanmayı giderek daha fazla öneriyorlar. Dengeleme; fikir olarak, kuruluşların başka bölgelerdeki düşük karbonlu projelere yatırım yapmak suretiyle kendi yayılımlarını telafi etmeleri üzerine kuruludur, ancak bu fikir, uygulama aşamasında bazı bilimsel sorunlara ve skandallara yol açtı ve sosyal bilimler tarafından geniş çapta eleştirildi.

Birleşik Krallık Hükümeti’nin şu anda Londra'yı karbon dengeleme ticareti için küresel bir merkez haline getirmeye çalışıyor olması, bu fikrin neden hala bu kadar önemli olduğunu araştırmaya değer. “Karbon dengelemesi hayali” olarak adlandırdığım bu konu üzerindeki araştırmam, durumu açıklamaya yardımcı oluyor.

Bir standartlandırma teşkilatı, bir projenin sera gazı yayılımlarını azalttığına veya tamamen önlediğine (örneğin bir kömür santralini “dengelemek” için kurulan bir güneş enerjisi çiftliği) veya atmosferden karbondioksiti çıkartıp başka bir yere depoladığına (örneğin çok sayıda ağaç dikerek) karar vererek karbon dengeleme kredisi oluşturur.

İlgili standartlandırma teşkilatı karbon kredisini onaylar, proje sahibi bu kredileri satar ve krediler finansallaştırılmış karbon ekonomisi piyasasında bir alıcı kredileri “emekliye ayırana” kadar bu şekilde alınıp satılır. Krediyi emekli eden alıcının, belirli miktarda sera gazının azaltılmasına, önlenmesine veya ortadan kaldırılmasına neden olması gerektiği söyleniyor. Böylece, yayılımlar başka birinin azaltmasıyla "dengelenmiş" olacaktır.

Kulağa çok uzak geliyor ve gerçekten de öyle. Muhasebe sürecindeki ciddi belirsizlikler proje geliştiricileri tarafından istismar edilmekte, standartlandırma teşkilatları tarafından gözden kaçırılmakta ve denetçiler tarafından unutulmaktadır. Geliştiriciler daha fazla kredi satmak isterken, standartlandırma teşkilatları ve denetçiler pazar payı kazanmak istemekte olmaları sebebiyle ilgili tarafların tümünün çıkar çatışması bulunmaktadır. Ortaya çıkan onaylanmış krediler, yeşil görünmek için ucuz bir araç olarak sunuluyor.

Birçok şirket, "net sıfır" iklim stratejileri kapsamında karbonu ortadan kaldırmak için dengeleme programına katılma sözü veriyor. Dünya Ekonomik Forumu'nda pazarı hızla genişletmeyi amaçlayan yüksek profilli bir rapor yayınlandı ve Glasgow'da yapılacak olan bir sonraki büyük BM iklim zirvesi COP26'da dengeleme konusu gündemde olacak. Japonya ve İsviçre dahil olmak üzere hükümetler ikili dengeleme planları oluşturdu. Uluslararası havacılık sektörü, yaptıkları yayılımın bir kısmını dengelemeyi planlıyor. Bize ise neredeyse her gün, “karbonsuz” olarak yapılan ham petrol sevkiyatları veya kimyasal yem yiyerek yaptıkları metan gazı salınımını azaltıp Alberta’daki katranlı kumlardan meydana gelen yayılımları dengeleyecek Kanadalı inekler gibi saçma yeni dengeleme planları anlatılıyor.

Alberta’da, dünyanın en büyük petrol yataklarından ve en yıkıcı petrol operasyonlarından biri bulunmaktadır.

Başarısızlıkları Hesaplandı

Karbon dengelemesiyle ilgili yeni aldatmacayı ve bu problemin iklim politikasında merkezi bir konuma geri dönüşünü açıklamaya yardımcı olmak için, Environmental Politics dergisindeki yeni bir makalede, karbon dengelemesinin devam etmesinin nedenlerinden birinin bu hayalden kaynaklandığını savunuyorum. Felsefeci Slavoj Žižek tarafından belirgin bir şekilde ileri sürülen ideoloji eleştirisine psikanalitik yaklaşıma göre hayal, bir ideolojinin kendi başarısızlıklarını önden hesaba katmakta kullandığı araçtır.

Hayal, zorlu problemler hakkında bilgi sahibi olmanın neden karbon dengelemesini durdurmaya yardımcı olamayacağını açıklıyor: Bu projenin başarısızlığı zaten ideolojik oluşum içinde hesaplandı. Bunu konuyu daha detaylı araştırmak için, karbon dengeleme piyasalarında faaliyet gösteren 65 uygulayıcıyla yaptığım görüşmelerin dökümlerine psikanalitik teori uyguladım. Analizim, karbon dengelemesi projesinin tasvirindeki muhteşemlik ile uygulamasındaki eksiklikler arasındaki çelişkinin katılımcıların çoğu tarafından farklı düzeylerde fark edildiğini gösteriyor. Bu çelişki hakkındaki farkındalığı ise alaycı akıl yürütme ve bilgi reddi yöntemleri ile telafi ediyorlar.

Sorunlar Biliniyor Ancak Baskılanıyor

Alaycı akıl yürütme, kişinin bir kuruntuyu veya bir problemi fark ettiği, ancak bunu yapmaya bilerek devam ettiği anlamına gelmektedir. Bazen bu durumda benliğin çıkmazıyla alay eden bir kahkaha da işe dahil olabilir. Örneğin, dengeleme kredilerini satan bir kişi, yaptığım görüşme esnasında karbon dengelemesine yalnızca kısmen inandıklarını söyledi ve sonra güldü. Bilginin reddi, sorunların varlığının farkında olmayı, ancak bu farkındalığı bastırmayı içerir. Karbon dengelemesiyle ilgili olanların her zaman kendilerine gülmeleri gerekmez bazen de bu inkâr yöntemini kullanırlar.

Alaycı akıl yürütme ve inkâr, dengelemenin gerçek ve meşru olduğunu bildiren uzmanların oluşturduğu piyasada dolaşan sosyal hayal için çok da yıkıcı değildir. Denge kredisi piyasasındaki otorite figürleri yani "yüksek kaliteli" dengelemeden bahseden uzmanlık iddiasındaki kişiler, ilgili hayali güçlendirir. Dengelemeyle ilgili şüpheler yatıştırılır, çünkü bir kişi karbon salınımının getirdiği sorunlara (tam olarak) inanmasa bile, inanan bir başkası onun adına gerekeni yapacak ve süreç bu şekilde tekrar edecektir.

Dahası, bu hayal arzularımızı şekillendirir, bu nedenle yapılan bu vicdani muhasebe; duyguları, coşkuyu ve aldatmacayı açıklamaya yardımcı olur. Bir düzeyde, insanlar karbon dengelemesine inanmak istiyorlar çünkü bu, kapitalizmin ekolojik kriz hakkında fazla endişelenmeden baştan çıkarıcı bir güç ve statü öyküsü sunarak tüketiciliğin tadını çıkarabileceğimiz sözünü yeniden canlandırmayı teklif ediyor. Karmaşayı başka birinin temizlemesi fikri oldukça etkileyici. Şüpheci bir karaktere sahip olsanız bile, bu hayalin derinlere indiğini anlamamız iyi olacaktır.

Bu makale The Conversation internet sitesinde “Carbon offsets offer a fantasy of capitalism without crises” başlığı ve Robert Watt imzasıyla yayınlanmış, Ahmed Ulusoy tarafından okurlarımız için tercüme edilmiştir. Robert Watt, bu araştırma için The Leverhulme Center for the Study of Value'dan fon almıştır. Manchester Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Öğretim Üyesi olan Watt ayrıca Avrupa Üniversite Enstitüsü'nde Uluslararası İdare Okulu'nda çalışmaktadır. Kendisi, Climate Emergency Manchester kuruluşunun bir üyesidir.