2 Kasım 971’de Buhara’da doğan Gazneli Mahmud, Gazneli Hükümdar Sebük Tegin’in oğludur. Valideleri, Afganistan’ın Zâbülistan’ın asilerindendi.

İslâmî geleneğe münasip bir çocuk olarak yetiştirilen Gazneli Mahmud, küçük yaşta dinî tahsilini yaptı; Kur’an’ı hemencecik ezberledi. Siyaset dersleri aldı. İyi bir hükümdar olması için talimlerden geçirildi.

Sebük Tegin, Saffârîler’e karşı Sîstan bölgesini kontrol edebilmek için Büst şehrine çekildiğinde Mahmud’u Gazne’ye vekil olarak bırakmıştı.

Sebük Tegin'in 997 yılında ölmesi üzerine; ölmeden önce küçük oğlu İsmail'in tahta geçmesini vasiyet etmesinden dolayı İsmail, babasının ölüm haberini aldıktan sonra Belh'e gidip hükümdar olduğunu ilan etti.

O sırada Nişabur'da Horasan valiliği yapmakta olan Gazneli Mahmud, kardeşine itiraz edince “Gazne Muhaberesi” yaşandı. Mahmud, kardeşi İsmail’i yendi.

Gazneli Mahmud tahta geçtiği 998 yılından 1030 yılına kadar 32 yıl hüküm sürdü.

Orta Asya'nın büyük ve güçlü bir devletine hakim olmuştur. İlk seferini 1000 yılında Sistan'da hüküm süren Seferîler üzerine düzenlemiştir. Art arda yaptığı akınlarla hazırlıksız olan Emir Halef ibn Ahmed'i yenilgiye uğratmış ve bölgeyi kolayca ele geçirmiştir. Güçlü Gazne ordusu karşısında hiçbir başarı elde edemeyen Halef, tazminat ödemek ve adına hutbe okutarak sikke bastırmak suretiyle Mahmut'un hakimiyetini tanımıştır. 999 yılında Karahanlıların, Samanî Devleti'ni yıkması üzerine bağımsızlığını ilan etmiştir. 1000 yılında Abbasi Halifesi Ahmed "el-Kâdir bi’l-Lâh"'a göndermiş olduğu elçilerle bağımsızlığını bildirdi. Halife de Mahmut'a sultanlığını tanıyan değerli bir hil'at, taç ve bayrak ile ele geçirdiği ülkelerin hükümdarlığını tanıyan bir Menşûr yollamıştır. Bu olaydan sonra Samanoğulları topraklarının mirasçısı olduğunu ileri sürerek Karahanlılar üzerine sefere çıktı. Çok çekişmeli geçen çarpışmalar sonucunda Karahanlılar yenilgiye uğratıldı. İki devlet arasında yapılan anlaşmalardan sonra oğlu I. Mesut ile beraber, Karahanlı Kağanı'nın birer kızıyla evlenerek, baba-oğul Karahanlılara damat olmuşlardır. (Wikipedia)

Gazneli Mahmud, Miladî 1001-125 yılları arasında Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir. Putperestliğin korkulu rüyası komutan, İslâm’ı yaymak için elinden geleni ardına koymadı.

Sultan Mahmud, hayatının büyük bir kısmını savaş meydanlarında geçirmiş, özellikle Hindistan'a yaptığı seferler onu çok yormuş ve hastalanmasına sebep olmuştu. Doktorların önerilerine rağmen hiç dinlenmiyor ve bir hükümdarın yapması gereken vazifeleri yerine getiriyordu. Sultan Mahmud'un 30 Nisan 1030’da verem hastalığından öldüğü ifade ediliyor.

İstifade edilen kaynaklar: TDV/Wikipedia

Haber-derleme: Baran Haber