Pek çok gözlemcinin belirttiğine göre, katılım arzusunu dile getiren yaklaşık 40 ülke arasından yapılacak seçimde esas alınacak kriterlerin, küresel ölçekte nüfuzunu genişletmeyi amaçlayan bloğun gelecek politikalarını yansıtması bekleniyor.
Söz konusu zirve, 'BRICS ve Afrika: Karşılıklı olarak hızlandırılmış büyüme, sürdürülebilir kalkınma ve kapsayıcı çok taraflılık için bir ortaklık' başlığı altında yapılıyor. Blok ülkeleri liderlerinin yarına dek sürecek olan zirvede, bu konudaki görüş ayrılıkları nedeniyle üyeliğin genişletilmesi konusunu tartışması bekleniyor.
Şarku'l Avsat'a konuşan uzmanlar, Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika'ya katılacak ülkelerin seçilmesi yönündeki kriterlerin henüz belirlenmediğini belirtiyor. Meclisin kurucu devletlerinin bu standartlara ilişkin vizyonlarında farklılıkların bulunduğuna da dikkat çekiyor.
Son zamanlarda Çin ve Rusya, üyeliğin genişletilmesini desteklerken Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa ise bu eğilime karşı anlayışlı bir tutum sergiledi. Ramaphosa, Pazartesi günü Çinli mevkidaşı Jinping ile yaptığı görüşmede, iki ülkenin genişleme konusunda benzer görüşlere sahip olduğunu vurguladı.Hindistan Dışişleri Bakanı Vinay Quatra ise dün yaptığı açıklamada “Hindistan grubun genişletilmesi konusunda olumlu ve açık” ifadelerini kullandı.
Güney Afrikalı yetkililerin daha önceki açıklamalarına göre, aralarında Cezayir, Mısır, Nijerya, Senegal ve Etiyopya gibi önde gelen Afrika ülkelerinin de bulunduğu 40'tan fazla ülke BRICS’e katılmakla ilgileniyor.
Afrika meseleleri konusunda uzman Namibyalı ekonomi araştırmacısı Joseph Şihama, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, BRICS'in genişlemesi yönünde Çin’in Rusya’nın da desteklediği görüşünün galip geleceğine inanıyor. BRICS'in ekonomik bir blok olmanın ötesine geçen adımlar attığına değinen Şihama, zirvede bloğa katılacak ülkelerin hangi kriterlere göre seçileceğinin tartışılabileceğine, bunların çoğunun ağırlıklı olarak ekonomik olacağına inanıyor. BRICS üyesi ülkeler arasındaki çıkar farklılıklarının, bilhassa Afrika'dan yeni ülkelerin katılımını etkilemeyeceğini de belirtiyor.
Çin ve Rusya’nın kıta üzerindeki nüfuzunu genişletmek istediğine değinen Şihama, nitekim kıtanın Afrika Kıtası Serbest Ticaret Antlaşması’nın hayata geçirilmesiyle dünyanın en büyük tek pazarı olma yolunda ilerlediğini hatırlatıyor. Bunun aynı zamanda tüm BRICS üyeleri için ekonomik bir çıkar anlamına gelebileceğini de ekliyor.
Çin, Afrika'nın en büyük ticaret ortağı niteliğinde. Geçtiğimiz yıl kıta ülkelerine toplam ihracatı 164 milyar doları aşarken, ithalatı ise 117,5 milyar doları buldu. Diğer yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e göre, Rusya ile Afrika arasındaki ticaret alışverişinin değeri ise 2022'de zirveye ulaştı. İki taraf arasındaki ticaret alışverişi yüzde 35 artarak yaklaşık 18 milyar dolara ulaştı.
Ahram Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin Direktör Yardımcısı ve Afrika Uzmanı Eymen es-Seyyid Abdulvehhab, BRICS üyelerinin bilhassa Afrika kıtasından yeni üyelerin katılımını değerlendirirken dikkate alacağı hususlar olduğuna inanıyor. Bu değerlendirmelerin başında, katılmak isteyen ülkelerin fikirlerinin, BRICS'in entelektüel, ekonomik ve siyasi sistemiyle ne ölçüde entegre olduğu geliyor. Zirâ gelecekte gerilim yaratma aracına dönüşmemesi isteniyor.
Şarku’l Avsat’a konuşan Abdulvehhab, “Ekonomik ve siyasi doğanın uyumu, bu ülkelerin bloğa sağlayabileceği ağırlığın boyutu, Batı’dan beklenen baskılara dayanabilme becerileri, kendini küresel bir ekonomik güç olarak sunmaya çalışan BRICS politikalarına ayak uydurabilecek siyasi iradeleri de seçim kriterleri arasında yer alacak. Çok sayıda ülkeyi de dahil etme telaşının yaşanmayacağını düşünüyorum. Kriterler bir veya daha fazla ülkeye eşit şekilde uygulandığında, bloktaki önemli ülkelerin ikili ilişkileri ağırlıklı bir unsur olabilir. Bu temelde bakıldığında, Çin ve Rusya ile daha derin ve geniş ilişkileri olan Afrika ülkelerinin bloğa katılma şansı daha yüksek olabilir” ifadelerini kullanıyor.
BRICS grubu ülkeleri şuan dünya nüfusunun ve coğrafyasının yüzde 40'ından fazlasını içeriyor. Dünyanın en önemli beş gelişmekte olan ekonomisi bu grupta yer alıyor. Bu ülkeler dünya çapındaki mal ve hizmetlerin yüzde 30'undan fazlasını üretiyor.
Bloktaki sadece iki ülke Çin ve Rusya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) daimi üyeleri sayılıyor. Pretoria merkezli Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü’nün bildirdiğine göre BRICS üyeleri, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'ndaki (IMF) oy haklarının yüzde 15'inden daha azına sahip.
Şarku'l Avsat
