Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) bünyesindeki Erzurum Şehir Arşivi (ERŞA) tarafından dijital ortama aktarılan koleksiyonlar arasında, Osmanlı'dan günümüze ulaşmış yaklaşık 4,5 metre uzunluğunda ve 20 santim genişliğinde bir fütüvvetname belgesi tespit edildi. Belge, Ahiliğin kurallarını, uygulama biçimlerini ve mesleki disiplinini detaylı biçimde kayda geçiriyor.
Keşif, arşiv ve dijitalleştirme vetiresi
ETÜ Rektör Yardımcısı ve Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Ürkmez tarafından aktarıldığına göre, belge iki yıl önce bağışlanarak ERŞA kayıtlarına alındı ve sonrasında dijitalleştirme çalışmaları sırasında içeriği açığa çıktı. Ürkmez, belgenin 1930'lu yıllarda Osmanlı'nın son döneminde esnaf şeyhliği yapmış Ahi Arif Efendi'den intikal eden bir kültür varlığı olduğunu belirtti.
Ürkmez, belgeyle ilgili geçmiş kayıtlar hakkında şunları aktardı: belgeden 1929'da Abdulkadir İnan'ın haberdar olduğu; daha sonra muhtemelen 1942'de Cemalettin Server Revnakoğlu tarafından arşivine alındığı ve bu arşivin Erzurum Tarih Derneği üzerinden ERŞA'ya intikal ettiği ifade edildi. Koleksiyon protokolü ile devredilen evraklar dijital ortama aktarılıyor ve erişime açılıyor.
Ahiliğe dair bilgiler
Belgenin giriş bölümünde dini temellere yer verildiği, Ahi Evran'ın ortaya çıkışı ve Ahiliğin tarihsel sürecine dair bilgiler bulunduğu belirtiliyor. Orta kısımda ise Ahilerin uyması gereken kurallar, mesleki disiplin, ceza sistemleri ve eğitim yöntemleri ayrıntılı biçimde izah ediliyor.
Belge; çırak-kalfa-usta ilişkilerinin nasıl düzenlendiği, meslekten çıkarma ve af süreçleri, şet bağlama törenleri ve uygulanacak cezalar gibi pratik ayrıntıları içeriyor. Son bölümde ise 32 meslek erbabı ve bunların piri (liderleri) hakkında bilgiler yer alıyor. Ürkmez, belgede Ahiliğin "bir nevi ahiliğin kanun kitabı" niteliğinde unsurlar bulunduğunu vurguladı.
Tarih boyunca iyi muhafaza edilen belge, güncel ticari uygulamalara çözüm barındırmakta
Prof. Dr. Naim Ürkmez, belgenin Osmanlı'dan Cumhuriyet'e intikal eden önemli bir kültür varlığı olduğunu belirterek, bunu özenle muhafaza eden Ahi Arif Efendi'nin rolüne dikkat çekti. Belgenin güzel bir hatla yazıldığı ve anlaşılır bir Türkçe kullanıldığı ifade ediliyor.
Ürkmez, fütüvvetnamenin günümüzün etik ve ekonomik sorunlarına ışık tutabilecek kültürel kodlar barındırdığını söyledi. Özellikle tahşiş gibi güncel uygulamalar üzerinden, ahilik anlayışının nitelikli üretim, tüketiciye uygun fiyat ve gönül kazanma vurgusuyla alternatif etik modeller sunduğunu belirtti.
Dijital ortamda araştırmacıların erişimine açılacak
Belge, ERŞA tarafından dijitalleştirilerek araştırmacıların erişimine açılacak. Ürkmez, belgenin kesin tarihinin yapılacak bilimsel incelemelerle belirleneceğini, ancak Osmanlı'nın son dönemine ilişkin bir döneme ait olduğu görüşünü paylaştı. Şu anda belgenin üzerinde yazılı tarih veya yazar adına rastlanmadığı, dolayısıyla ayrıntılı tarih tayininin analizle mümkün olacağı ifade edildi.
Ahilik hakkında değerli bir kaynak
Erzurum'da gün ışığına çıkan fütüvvetname, Ahiliğin örgütlenişi ve mesleki kuralları hakkında kapsamlı bilgiler sunuyor. Belgenin dijitalleştirilip erişime açılması, hem kültürel mirasın korunması hem de tarih, sosyoloji ve ekonomi alanlarında araştırma yapan bilim insanları için değerli bir kaynak oluşturacak.
Aksiyon