Avrupa merkezli savunma teknolojileri şirketi Helsing, İsveçli üretici Saab'a ait bir Gripen E savaş uçağının yapay zekâ kontrolünde gerçekleştirdiği test uçuşlarının 'başarıyla' tamamlandığını açıkladı. Baltık Denizi üzerinde Mayıs ve Haziran aylarında yapılan iki ayrı denemede, güvenlik amacıyla kokpitte bir pilotun da hazır bulunduğu bildirildi.
Helsing'in hava birimi kıdemli direktörü Stephanie Lingemann, Münih'te yaptığı açıklamada, teknolojinin gelişim hızına dikkat çekerek, hava kuvvetlerinin bu tür yazılımları operasyonel olarak kullanmasının "on yıllar değil, yıllar meselesi" olduğunu ifade etti. Lingemann, "Bunu bu on yıl içinde bekliyoruz" diyerek net bir zaman aralığına işaret etti.
Şirket yetkilisi, bir insan pilotun kariyeri boyunca yaklaşık 5.000 saat uçuş tecrübesi edinebilirken, geliştirdikleri "Centaur" adlı yapay zekâ sisteminin 72 saat gibi kısa bir sürede 1 milyon saatlik simülasyon deneyimi kazandığını belirtti. Lingemann, bu durumu "süper insan performansı" olarak tanımlayarak teknolojinin devrim niteliğinde olduğunu savundu.
Bu gelişmeler, sadece Avrupa'ya özgü değil. ABD, Rusya ve Çin gibi küresel güçler de mevcut savaş uçaklarına destek olacak ve "sadık kanat adamı" (loyal wingman) olarak bilinen insansız hava araçları geliştirme üzerine yoğunlaşmış durumda. NATO Ortak Hava Gücü Yetkinlik Merkezi'nde görevli ABD Hava Kuvvetleri Albayı Kevin Anderson'a göre bu eğilim, "hava muharebesinde küresel bir paradigma değişimini" temsil ediyor.
Finansman ve eleştiriler
Dört yıl önce kurulan Helsing, özellikle Ukrayna'daki savaş sonrası Avrupa'da artan savunma harcamalarıyla birlikte hızla büyüdü. Şirketin büyümesinde, Spotify'ın kurucusu Daniel Ek’in yatırım şirketinin liderlik ettiği fonlama turları önemli rol oynadı.
Ancak bu finansman yapısı, kamuoyunda tartışmalara yol açtı. Daniel Ek’in 2021'de Helsing’e yaptığı ilk yatırımın ardından, çok sayıda Spotify kullanıcısı, “Müzik endüstrisinden kazanılan parayla savunma sanayisine yatırım yapılır mı?” sorusuyla tepki göstermişti.
Şirket yetkilileri, geliştirdikleri sistemlerde nihai kararın daima insanda ("human in the loop") olduğunu vurguluyor. Helsing'in yapay zekâ başkan yardımcısı Antoine Bordes, "Eğer bunu Avrupa’da kendi değerlerimizle biz yapmazsak, başka yerlerde yapılacak" diyerek Avrupa'nın otonom teknolojiler geliştirme konusunda geri kalmaması gerektiğini savundu.
Bununla birlikte şirketin sahadaki karnesi de mercek altında. Helsing'in Ukrayna'ya tedarik ettiği bazı dron modellerinin fiyat ve performans açısından Ukraynalı askerlerden eleştiri aldığı yönünde haberler basına yansımıştı. Şirket ise eleştirilere konu olan HF-1 modelinin "yetkinlik sınırları" olduğunu kabul ederek, yeni nesil HX-2 modelinin önemli iyileştirmeler sunacağını belirtti.
Batılı ülkelerin yapay zekâ kontrollü savaş uçağı projelerinde ilerlemesi, Türkiye'nin savunma planlaması ve teknolojik yol haritasına ilişkin soruları gündeme getiriyor. Bu gelişmeler ışığında uzmanlar, Türkiye'nin milli platformlarının stratejik önemini vurgularken, bu teknolojilere karşı koyacak veya uyum sağlayacak özgün yazılım ve doktrinlerin geliştirilmesinin kritik olduğuna dikkat çekiyor. Yaşanan bu teknolojik dönüşümün, Türkiye'nin mevcut ittifak ilişkileri içindeki konumunu ve geleceğin muharebe sahasındaki rolünü nasıl şekillendireceği, savunma çevrelerinde öne çıkan tartışma başlıkları arasında.