Fransa hükümeti, Pasifik'teki denizaşırı toprağı Yeni Kaledonya'da aylardır süren siyasi krizi ve şiddet olaylarını sona erdirmek amacıyla bağımsızlık yanlısı gruplarla tarihi bir uzlaşmaya vardı. Paris'te imzalanan 13 sayfalık anlaşma, Yeni Kaledonya'ya "özerk devlet" statüsü verilmesini karara bağladı.
Fransız basınının "tarihi" olarak nitelendirdiği anlaşma, bölgenin tam bağımsızlığı yerine, Fransa Cumhuriyeti içinde kendi vatandaşlığına ve dış politikasına sahip olacak özel bir yapı kurulmasını içeriyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, anlaşmayı "güvene dayalı bir iddia" olarak tanımlayarak, "saygı, istikrar ve iyi niyetle ortak bir gelecek inşa etme zamanının geldiğini" belirtti.
Krizi Tetikleyen Seçim Reformu ve Şiddet Olayları
Yeni Kaledonya'daki kriz, Paris yönetiminin Mayıs 2024'te adada uzun süredir yaşayan ancak yerli olmayan binlerce kişiye yerel seçimlerde oy hakkı tanıyan bir anayasa reformu teklifiyle patlak vermişti.
Adanın yerli halkı olan Kanaklar, bu adımın kendi siyasi nüfuzlarını zayıflatacağını ve bağımsızlık umutlarını tamamen ortadan kaldıracağını savunarak kitlesel protestolar başlatmıştı. Kısa sürede şiddet olaylarına dönüşen protestolarda 14 kişi hayatını kaybetmiş, bölge ekonomisinin ise 2 milyar avroya yakın zarara uğradığı tahmin edilmişti.
Anlaşmanın Detayları: Özerklik Ama Tam Bağımsızlık Değil
Müzakereler sonucu varılan uzlaşma, her iki tarafın da taviz verdiği bir "orta yol" formülü olarak dikkat çekiyor. Anlaşmanın ana maddeleri şunları içeriyor:
- Yeni Kaledonya Devleti: Bölge, "Yeni Kaledonya Devleti" olarak tanımlanacak ve kendi vatandaşlığı oluşturulacak. Ancak bu vatandaşlığa sahip olanlar aynı zamanda Fransız vatandaşı sayılmaya devam edecek.
- Sınırlı Egemenlik: Yeni Kaledonya kendi dış politikasını belirleyebilecekken; savunma, para birimi, güvenlik ve adalet gibi kilit egemenlik alanları Paris'in kontrolünde kalacak. Bu yetkilerin devri ilerleyen yıllarda referanduma sunulabilecek.
- Seçimler ve Nikel Kaynakları: Tartışmalı seçim reformu rafa kaldırıldı. Gelecek yılki yerel seçimlere sadece adada doğan veya 15 yıl aralıksız ikamet edenler katılabilecek. Ayrıca, dünya rezervlerinin yaklaşık %20-30'unu oluşturan adanın nikel kaynakları için de ortak stratejik bir plan oluşturulacak.
Taraflardan "Uzlaşı" Mesajları
Görüşmelere katılan Kanak milletvekili Emmanuel Tjibaou, anlaşmanın "şiddet sarmalından çıkmalarına" yardımcı olacağını ifade ederken, Fransa'ya bağlı kalmaktan yana olan milletvekili Nicolas Metzdorf ise Yeni Kaledonya vatandaşlığı statüsünü "gerçek bir taviz" olarak nitelendirdi.
Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için önce Fransa parlamentosunun her iki kanadında onaylanması, ardından 2026 yılında Yeni Kaledonya'da halk oylamasına sunulması gerekiyor.