1974’te ABD ile Suudi Arabistan arasında kurulan petrodolar sistemi, petrol satışlarının dolar üzerinden yapılması ve bu gelirlerin Amerikan finansal varlıklarına yönlendirilmesi esasına dayanıyordu. Ancak son yıllarda jeopolitik kutuplaşma, yaptırım baskıları ve Çin’in enerji ithalatındaki artış bu yapıyı sarsmaya başladı. Bu bağlamda üç temel dinamik öne çıkıyor: Çin-Suudi stratejik işbirliğinin güçlenmesi, yuan bazlı enerji sözleşmelerinin yaygınlaşması ve Çin Merkez Bankası’nın (PBOC) altın rezervlerini hızla artırması.
Nisan-Mayıs 2025 döneminde Aramco-Sinopec ortaklığı ve Yasref tesislerine dair yeni anlaşmalar imzalandı. Şanghay Uluslararası Enerji Borsası’nda (INE) yuan cinsinden petrol işlemleri hacmi 2024’te günlük 240 bin lota ulaştı. Aynı zamanda PBOC, altın rezervlerini art arda altı ay boyunca artırarak 73,6 milyon onsa çıkardı.
Yeni Projelerle Derinleşen Çin-Suudi Enerji İşbirliği
28 Nisan 2025’te Sinopec ile Aramco Asia Singapore arasında 4 milyar dolarlık ortak girişim (JV) anlaşması imzalandı. Çin’in Fujian bölgesindeki projeye dair bu anlaşma, Aramco’ya günlük 1 milyon varil ham petrol tedariki garantisi sağlıyor. 9 Nisan’da ise Suudi Arabistan’ın Yanbu kentindeki Yasref tesisinin genişletilmesi kararlaştırıldı. Yeni kapasite, 1,8 milyon ton/yıl steam-cracker ve 1,5 milyon ton/yıl aromatik üretim potansiyeli getiriyor.
Bu projeler, Aramco’nun Çin pazarında kalıcı bir yer edinmesini sağlarken, Çinli devlet şirketlerine Körfez bölgesinde stratejik varlık kazandırıyor.
Suudi Arabistan’ın Asya’ya Yönelimi ve Yuan ile Satış Senaryosu
2025 ilkbaharında Suudi Arabistan, Çin rafinerilerine uyguladığı fiyat indirimleriyle alımlarda %18’lik bir artış sağladı. Mayıs ayında Çin’e yapılan tedarik 1,9 milyon varil/güne çıktı. Reuters analizine göre bu adımlar, küresel piyasalardaki “gülümseme eğrisi” ile uyumlu bir zamanlamayla gerçekleştirildi.
Riyad yönetimi, enerji satışlarında esnek para birimi kullanımına kapı aralayan açıklamalar yapıyor. Wall Street Journal’ın 2022 tarihli haberinde Çin ile yuanla petrol ticareti görüşmeleri doğrulanmıştı. 2025 yılında Çin Merkez Bankası, devlet şirketlerine yurtdışı işlemlerde öncelikli olarak yuan kullanmaları yönünde talimat verdi. Aramco’nun Çin’deki ortaklıkları ise yuan bazlı sözleşmelere teknik zemin hazırlıyor.
Yuan-Altın Ticareti ve Dijital Para Altyapısı
Şanghay Enerji Borsası’nda yuan cinsinden petrol kontratları işlem görürken, bu sözleşmelerin Hong Kong ya da Şanghay altın borsalarında altına çevrilebileceği yönündeki altyapı oluşturulmaya devam ediyor. 2024 yılı sonunda INE kontrat hacmi, ICE Brent hacminin %15’ine ulaştı. Bu yapı, dolar fonlamasından kaçınmak isteyen aktörler için alternatif bir model oluşturuyor.
Çin Merkez Bankası, enerji ticareti tamponu, altın teminatlı dijital yuan ve yaptırım risklerine karşı güvence amacıyla altın rezervlerini artırıyor. 2025 başından itibaren 2,1 milyon ons artışla rezerv 73,6 milyon onsa, değeri ise 208,6 milyar dolara ulaştı.
Küresel Etkiler ve Türkiye’ye Yansımalar
Petrol ticaretinde yuanın payı %5’ten %15’e çıkarsa, küresel rezerv para yapısında da değişim beklenebilir. Altın destekli e-CNY uygulamaları, hem sermaye kontrolünü koruyabilir hem de uluslararası güveni artırabilir.
Bu gelişmeler, Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler açısından stratejik önem taşıyor. Enerji faturalandırmasında döviz sepetinin çeşitlendirilmesi, rezerv portföylerinde altın ve yuan dengesinin kurulması ve Şanghay Enerji Borsası (INE) ile Altın Borsası (SGE) altyapılarına entegrasyon gibi konular önümüzdeki dönemde gündeme gelebilir.