"Biz kendi verilerimizi kullanamıyoruz. Bu çok saçma bir durum. Bir an önce Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın Arşivleri araştırmacılara açılmalı ki, biz daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilelim."
1922 ve 1938 tarihlerine ait arşivleri 1980 darbesinin ardından Kenan Evren tarafından Genelkurmay arşivlerine taşınıyor. Bu arşivler niçin taşındı?
Şimdi Türkiye’de arşiv sorunumuz var, bir kere bu arşivlerin bir merkezde olmaması gibi bir sıkıntımız var. İkincisi Genelkurmay Askeri arşiv biz araştırmacıların en az gidebildiği yerdi. Fakat bu son Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün çalışmasıyla bunlar bir çatı altına toplanmaya başlandı. Bu Genelkurmay’dan önemlice bir kısmı, Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Osmanlı ve Cumhuriyet arşivine intikal etti. Cumhurbaşkanlığı arşivi ise bir süre önce açıldı uzun süredir kapalıydı. Şimdi genel sekreterlik üzerinden hizmet veriyor. Ne kadar arşiv belgesi aktarıldı bilmiyorum. Mantığı nedir diye soracak olursanız “Askeriyeyle ilgili olan belgeler askeriyede olsun” diye bir anlayış var. Mesela “Bunlar da Genelkurmay arşivinde bulunsun.” diye düşünmüş olabilir o dönemin karar mercileri. Bu arşivlerin mümkün olduğu kadar açılması lâzım. Mesela Avrupa’da Dışişleri Bakanlığının arşivi açık olmayan tek ülke biziz. Şimdi şimdi açılmaya başladı. O da İzlanda vs dosyaları açıldı. Onun tamamının açılmasını bekliyoruz. Türk Dışişleri Bakanlığı Arşivi açıldığında bütün bu konuştuklarımızı yeniden konuşmamız gerekecek, bütün arayışlarımızı yeniden yapmamız gerekecek. Lozan meselesinde, dış politikada, hilafet meselesinde; bütün bu hikayelerin hepsinde bizim arşiv belgelerimiz ortada yok. Yabancı arşivlerden konuşuyoruz. Biz kendi verilerimizi kullanamıyoruz. Bu çok saçma bir durum. Bir an önce Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın Arşivleri araştırmacılara açılmalı ki, biz daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilelim.
Aylık Dergisi 194. Sayı, Kasım 2020
