Afganistan İslam Emirliği, Çinli "Xinjiang Central Asia Petroleum and Gas Co." (CAPEIC) şirketi ile Amu Derya havzasında petrol çıkarılması için yapılan 25 yıllık kapsamlı anlaşmayı, şirketin "sözleşme şartlarını sürekli ihlal etmesi" gerekçesiyle tek taraflı olarak feshettiğini duyurdu.
Afganistan Maden ve Petrol Bakanlığından yapılan açıklamada, Ocak 2023'te imzalanan ve ülkenin son yıllardaki en büyük yabancı yatırım anlaşmalarından biri olarak görülen sözleşmenin iptal edildiği belirtildi.
Bakanlık Sözcüsü Hamaun Afgan, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, kurulan ortak komitenin yaptığı incelemeler neticesinde Çinli şirketin anlaşmadaki yükümlülüklerini defaatle yerine getirmediğinin tespit edildiğini bildirdi.
Açıklamada, CAPEIC firmasının sözleşme uyarınca ilk yıl için taahhüt ettiği 150 milyon dolarlık yatırım ve üç yıl içinde tamamlaması gereken toplam 540 milyon dolarlık yatırım planına uymadığı vurgulandı.
Karar, Başbakan Ahund'un Onayıyla Alındı
Anlaşmanın feshine yönelik kararın, Afganistan İslam Emirliği Ekonomik İşlerden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Molla Abdulgani Birader'in tavsiyesi üzerine Başbakan Molla Hasan Ahund tarafından onaylandığı açıklandı.
Hükümetin bu adımı, yabancı yatırımcılarla yapılan anlaşmalarda ulusal çıkarların ve sözleşme şartlarına tam uyumun titizlikle takip edildiğini gösteren önemli bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Süreç Uluslararası Hukuk Çerçevesinde İncelenecek
Maden ve Petrol Bakanlığı, anlaşmanın feshinin ardından yeni bir sürece girildiğini de duyurdu. Bakanlık, projenin hukuki ve mali boyutlarının değerlendirilmesi ve proje sahasında teknik incelemeler yapılması amacıyla uluslararası danışmanlık firmalarına çağrıda bulundu.
Bu hamle, Afganistan yönetiminin fesih sürecini şeffaf ve uluslararası standartlara uygun bir şekilde yürütme kararlılığını ortaya koyuyor.
Anlaşmanın Arka Planı
İptal edilen anlaşma, Afganistan'ın kuzeyindeki Sar-i Pol, Faryab ve Cüzcan vilayetlerini kapsayan 4 bin 500 kilometrekarelik geniş bir alanda petrol arama ve çıkarma faaliyetlerini içeriyordu. Amu Derya havzasının yaklaşık 87 milyon varil ham petrol rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.
Çin, Afganistan İslam Emirliği'nin 2021'de yönetimi devralmasının ardından Kabil ile diplomatik ve ekonomik ilişkilerini sürdüren az sayıdaki ülkeden biri konumundaydı. Bu fesih kararı, Afganistan yönetiminin yabancı yatırımcılardan, ülkenin kalkınmasına katkı sağlayacak taahhütlerini eksiksiz yerine getirmelerini beklediğinin güçlü bir mesajı olarak yorumlanıyor.
