Rusya ile Ukrayna arasında, barış masanın yeniden kurulmak istendiği bir dönemde Karadeniz’de tansiyon yeniden yükselmeye başladı. Karadeniz’de iki tankerde gerçekleşen patlamanın, Ukrayna’nın saldırısıyla yaşandığı ortaya çıktı. Karadeniz’de kırmızı alarm verilmesine sebep olan ilk saldırı, Mısır’dan Rusya’nın Novoroski Limanı’na seyir halindeki Gambiya bandıralı KAIROS tankerinde yaşandı.
Türkiye'den vurulan gemiye müdahale
274 metre boyundaki tankerde Kocaeli Kefken açıklarında, Türkiye’nin karasularının hemen dışında, Türk münhasır ekonomik bölgesinde patlama yaşandı. Yardım çağrısı üzerine olay yerine giden Ulaştırma Bakanlığı ekipleri, gemideki 25 personeli çıkarıp gemideki yangına müdahale etti.
VIRAT'a saldırılar
Olaydan yaklaşık 1,5 saat sonra, Türkiye karasularına 35 mil uzaklıkta seyreden Rusya’ya ait VIRAT isimli tankerden “dron saldırısında isabet aldık” ihbarı yapıldı. Türkiye’ye bağlı ekipler hemen olay yerine intikal etti. İlk incelemede geminin makine dairesinin hasar aldığı belirlendi. Ancak personelin tahliye talebi olmadı. Gemiye dün sabah saatlerinde bir saldırı daha düzenlendi. İnsansız deniz araçları (İDA) ile düzenlenen ikinci saldırıda, gemi sancak bordası su kesimi üzerinde küçük bir hasar yaşandı. Gemide yangın çıkmasa da Ulaştırma Bakanlığı ekipleri, uzun süre bölgede olası bir sıkıntıya müdahale etmek izin hazır bekletildi.
Ukrayna: Bu saldırı Rusya'ya önemli bir darbe vuracak
Ekipler patlamaların neden kaynaklanmış olabileceğini araştırırken, cevap Ukrayna basınından geldi. Ukrayna basını, patlayıcı yüklü İDA’ların iki tankere hızla çarptığı ana ilişkin görüntüleri yayınladı. Görüntülerde, tankerlerde şiddetli patlamalar yaşandığı görüldü. Adı açıklanmayan Ukraynalı yetkililer de Reuters Haber Ajansı’na açıklama yaparak saldırıyı doğruladı.
Reuters’ın Ukraynalı yetkililere dayandırdığı habere göre, adı açıklanmayan Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) yetkilisi, Rus gölge filosuna ortak saldırının, SBU ve Ukrayna donanması tarafından gerçekleştirildiğini ifade etti. Rusya’nın önemli petrol terminallerinden biri olan Novoroski Limanı’na doğru seyir halindeyken vurulan "Kairos" ve "Virat" adlı 2 tankerin boş olduğunu söyleyen yetkili, “Video (geminin vurulduğu görüntüler), vurulduktan sonra her iki tankerin de önemli hasar aldığını ve fiilen hizmet dışı bırakıldığını gösteriyor. Bu, Rus petrol taşımacılığına önemli bir darbe vuracak” ifadelerini kullandı.
Rusya'nın gölge filosundandı
Kairos'un AB ve İngiltere Mali Yaptırım Uygulama Ofisi'nin (OFSI) yaptırımları altında olduğu ifade ediliyor. Virat isimli tanker ise İngiltere ve AB'ye ek olarak ABD Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi (OFAC) tarafından da yaptırım listesinde. Yaptırımları derleyen War and Sanctions sitesinde göre Kairos, “gölge filo” üyesi olarak tanımlanıyor. Bu gemilerin Batı ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı enerji ambargosunu delerek, Rus petrolünü taşıdığı ifade ediliyor. Rusya’nın Karadeniz’deki en önemli ham petrol ihracat merkezlerinden biri olarak bilinen Novoroski Limanı, uluslararası yaptırımlar altında olmasına rağmen Rus petrol sevkiyatının sürdürülmesiyle sık sık gündeme geliyor.
Ticari kayıtlarda Çin var
Gambiya menşeli Kairos’un sahibi/işleteni ise 2025 itibarıyla resmi kayıtlarda “Alafia Trading LTD” olarak görünüyor. Bu şirket, Batı Asya merkezli Benin'de yer alan bir ticaret firması. Ticari kayıtlara göre ise şirket, Şangay-Çin menşeli ve tek gemiye sahip. Yaptırım altındaki gemilerden olan Virat’ın ise geçmişinde çok sayıda bayrak değişikliği, gemi izleme sistemini devre dışı bırakma, limanlar arası ve gemiler arası yük aktarımı gibi gölge filo özellikleri göze çarpıyor. ABD, ocak ayında gemiyi yaptırım listesine ekledi. 2018 yapımı Virat daha önce Barbados, Komorlar, Liberya ve Panama bayrakları altında seyrederken, 2002 yapımı Kairos ise Panama, Yunanistan ve Liberya bayrakları altında seyretmiş.
Türkiye'den Karadeniz'deki ekonomik çıkarı tehlikeye atması tepkisi
Türkiye Dışişleri Bakanı Sözcüsü Öncü Keçeli, ABD merkezli X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından Karadeniz'de saldırıya uğrayan "KAIROS" ve "VIRAT" gemilerine ilişkin açıklama yaptı.
Keçeli, Karadeniz’de Gambiya bayraklı “KAIROS” ve “VIRAT” isimli ticari tankerlere yönelik dün gerçekleştirilen saldırıların endişeyle karşılandığını belirtti.
"Karadeniz’deki Münhasır Ekonomik Bölgemiz içerisinde meydana gelen bu hadiseler, bölgede seyir, can, mal ve çevre emniyeti bakımından ciddi riskler oluşturmuştur." ifadelerini kullanan Keçeli, savaşın Karadeniz sathına yayılmasının ve daha da tırmanmasının önlenmesi, ayrıca Türkiye'nin bölgedeki ekonomik çıkar ve faaliyetlerinin olumsuz etkilenmemesi amacıyla ilgili taraflarla temaslarını sürdürdüklerini belirtti."
Ukrayna'nın saldırıları, Hazar Boru Hattı'nın petrol tesisinde patlama getirdi
Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (KTK), 29 Kasım sabahı Ukrayna'ya ait insansız deniz araçlarının düzenlediği saldırının ardından Novorossiysk'teki deniz terminalinde petrol sevkiyatını durdurduğunu açıkladı.
KTK basın dairesinden yapılan açıklamaya göre, saldırı sonucunda VPU-2 adlı açık deniz bağlama ünitesi ciddi hasar aldı ve ünitenin işletilmesi artık mümkün değil.
Açıklamada, "Novorossiysk deniz limanı kaptanının talimatıyla yükleme ve diğer operasyonlar durduruldu, tankerler KTK'nin liman sahasının dışına çekildi. KTK personeli ve yükleniciler arasında yaralanan olmadı" denildi.
Şirketin verilerine göre saldırı, Türkiye saatiyle 04.06'da meydana geldi. Patlama anında acil durum koruma sisteminin ilgili boru hatlarını otomatik olarak kapattığı ve ilk değerlendirmelere göre bu sayede Karadeniz'e petrol sızıntısının önlendiği belirtildi.
Bununla birlikte KTK, bölgede çevresel izlemenin devam ettiğini, deniz suyundan numuneler alındığını ve Petrol Sızıntısı Müdahale Planı'nın devrede olduğunu bildirdi.
Tesise yönelik üçüncü saldırı
KTK, "uluslararası hukuk koruması altındaki tamamen sivil bir tesise" yönelik bunun üçüncü saldırı olduğunu hatırlattı.
Eylül ayı sonunda bir insansız hava aracı saldırısı sonucunda KTK'nin Novorossiysk'teki şehir ofisi hasar görmüştü. 25 Kasım'da ise deniz terminalinin idari binası saldırıya uğramıştı.
Batılı şirketlerin de ortağı olduğu konsorsiyum
Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu, Rusya, ABD, Kazakistan ve bazı Batı Avrupa ülkelerinin en büyük enerji şirketlerini bir araya getiriyor.
1992 yılında kurulan konsorsiyum, Tengiz, Kaşagan ve Karaçaganak sahalarından petrol taşımacılığı yapıyor.
1500 kilometreden uzun olan ana boru hattı, Batı Kazakistan'daki sahaları Novorossiysk'teki deniz terminaline bağlıyor ve ülkenin ana ihracat rotalarından birini oluşturuyor.
Terminalden 2024 yılında yaklaşık 63 milyon ton petrol sevk edildi. Bu hacmin yaklaşık yüzde 74'ü aralarında Tengizchevroil (Chevron), ExxonMobil, Kazmunaygaz, Eni ve Shell'in de bulunduğu yabancı sevkiyatçılara aitti.
Kazakistan'dan tepki
Kazakistan, Ukrayna ordusunun dün sabah saatlerinde Rusya'nın Novorossiysk limanındaki Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) tesislerine yönelik saldırısına tepki gösterdi. Kazakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Aybek Smadiyarov yaptığı yazılı açıklamada, "CPC'nin kritik altyapısına yönelik bir kez daha gerçekleştirilen hedefli saldırıyı kınadıklarını" belirterek, "Bu olay, faaliyeti uluslararası hukukun normları tarafından garanti altına alınan tamamen sivil tesise yönelik üçüncü saldırıdır. Kazakistan, küresel enerji piyasasının sorumlu bir üyesi olarak enerji taşıyıcılarının sürdürülebilirliği ve kesintisiz tedarikinin korunmasını her zaman savunuyor. CPC'nin dünya enerji sisteminin istikrarının sağlanmasında önemli rol oynadığını vurguluyoruz. Bu olayı, Kazakistan ve Ukrayna arasındaki ikili ilişkilere zarar veren bir eylem olarak görüyoruz ve Ukrayna tarafından gelecekte böyle bir olayların yaşanmaması için etkili önlemler almasını bekliyoruz" ifadelerini kullandı.
"Petrol ihracat hacimleri alternatif rotalara yönlendirildi"
Kazakistan Enerji Bakanlığı'nın sosyal medya hesabından yapılan yazılı açıklamada ise dün sabah yerel saatle 06.06 sıralarında Novorossiysk limanı bölgesindeki CPC altyapı tesislerinin insansız deniz araçlarıyla saldırıya uğradığı hatırlatılarak, "Saldırı sonucunda VPU-2 taşınabilir iskele cihazı ciddi hasar görmüştür. Tamir ve onarım çalışmaları tamamlanana kadar cihaz hizmet dışı bırakılmıştır. Bakanlık, tamamen sivil ve kritik öneme sahip altyapı tesislerine yönelik bu tür eylemlerin kabul edilemez olduğunu vurguluyor. CPC boru hattı, bu uluslararası bir enerji projesidir ve bu tesislere yönelik her türlü güç kullanımı küresel enerji güvenliği için doğrudan bir risk oluşturmaktadır. Ayrıca Kazakistan da dahil olmak üzere konsorsiyum üyelerinin ekonomik çıkarlarına önemli ölçüde zarar vermektedir. Olumsuz sonuçları en aza indirmek ve büyük madenlerde üretim hızını korumak amacıyla bakanlık tarafından petrol ihracat hacimlerini alternatif rotalara yönlendirmek için acil bir plan devreye sokuldu" ifadeleri kullanıldı.
Yeni Şafak, İHA, YDH
