Çin Halk Cumhuriyeti, Arktik bölgesinde şimdiye kadar görülmemiş bir hamleyle beş buzkıran araştırma gemisini eş zamanlı olarak bölgeye gönderdi. Bu sayı, halihazırda tüm Arktik bölgesinde işletilen toplam buzkıran sayısının iki katından fazla. Operasyon, ABD sahil güvenliği ve donanmasını alarma geçirirken, Washington’un Arktik’teki güç dengeleri konusundaki endişelerini de artırdı.
ABD sahil güvenliği harekete geçti
ABD Sahil Güvenlik Komutanlığı, 5 Ağustos’ta “Ji Di” ve “Zhong Shan Da Xue Ji Di” adlı iki Çin araştırma gemisinin Bering Denizi’nde hareket hâlinde olduğunu tespit etti. Kodiak Hava Üssü’nden havalanan C-130J Hercules tipi devriye uçakları bölgeye yönlendirildi. Ertesi gün, Sahil Güvenlik’e ait “Waesche” (WMSL 751) gemisi, “Zhong Shan Da Xue Ji Di”nin Bering Boğazı’nı geçerek Chukchi Denizi’ne girişini “Operation Frontier Sentinel” kapsamında takip etti.
Yetkililer, söz konusu gemilerin yanı sıra üç Çin buzkıranının daha aynı dönemde bölgeye intikal ettiğini ve toplamda beş geminin ya ABD Arktik sularında ya da çevresinde faaliyet gösterdiğini açıkladı.
Pekin’in Arktik stratejisi
Çin, 2018’de yayımladığı Arktik beyaz kitabında kendisini “yakın-Arktik ülke” olarak tanımlamış ve kutup bölgesindeki enerji, maden ve deniz yolu potansiyeline açık ilgisini ortaya koymuştu. Pekin yönetimi, bilimsel araştırma misyonlarını öne çıkarsa da, buzkıran filosunun kapasitesi ve seferlerin yoğunluğu, bölgedeki askeri ve stratejik varlığın da artırıldığı yönünde yorumlanıyor.
Çin’in aynı anda beş buzkıranı devreye sokması, bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük kutup lojistik ve keşif operasyonu olarak kayda geçti.
ABD’nin sınırlı imkânları
ABD, Arktik’te yalnızca iki aktif kutup buzkıranına sahip: “Healy” ve “Polar Star.” Bunlardan “Healy” fiilen tek görevdeki ağır buzkıran konumunda. “Polar Star” ise bakım ve modernizasyon sürecinde. Washington yönetimi, bu açığı kapatmak için bu ay içinde “Storis” adlı yeni bir buzkıranı hizmete almayı planlıyor.
Sahil Güvenlik, bu yeni gemiyi “Arktik yüzey varlığını güçlendirecek köprü stratejisi” olarak tanımlarken, Kanada ve Finlandiya ile imzalanan ICE Pact anlaşması kapsamında yeni gemi inşa projelerinin hızlandırılacağını belirtiyor.
Küresel rekabetin yeni cephesi
Arktik, son yıllarda iklim değişikliği nedeniyle buzulların erimesi ve yeni deniz yollarının açılmasıyla birlikte stratejik önemini hızla artırdı. Bölge; enerji rezervleri, nadir toprak elementleri, balıkçılık kaynakları ve Asya–Avrupa arasındaki kısalan rotalar açısından büyük bir jeopolitik rekabet alanı hâline geldi.
Uzmanlara göre Çin’in bu hamlesi, yalnızca bilimsel araştırma amaçlı değil, gelecek yüzyılın kutup hakimiyet mücadelesinde kalıcı bir pozisyon elde etme girişimi olarak değerlendirilmeli. ABD, Kanada, Rusya ve Çin arasındaki rekabetin, önümüzdeki yıllarda Arktik sularında daha sık askeri ve teknik karşılaşmalara sahne olması bekleniyor.
