<p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak’ta kötü yönetim ve istikrarsızlıklar sebebiyle kronikleşen elektrik sorunu yaklaşık 30 yıldır bir türlü çözülemiyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Aslında elektrik krizi Irak'ın hizmet konusunda karşı karşıya kaldığı durumu tüm boyutlarıyla gözler önüne seren önemli bir örnek.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Elektrik sektörü, 2003 öncesi büyük ihmalkarlık, yetersiz bakım, yağmaya maruz kalırken, ABD işgalinden sonra da büyük vaatlere rağmen yıllarca yolsuzluklar nedeniyle ihmal edildi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Yaz aylarındaki yüksek sıcaklıklar sırasında yaşanan elektrik kesintileri başbakanları istifaya kadar götürecek ve siyasi dengeleri değiştirecek bir faktöre bile dönüştü. Elektrik, İran gibi komşu ülkeler tarafından bir baskı aracı olarak da kullanıldı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Son olarak özellikle ülkenin güneyindeki 4 vilayette neredeyse gün boyu süren elektrik kesintilerinin ardından protestolar sonucu Elektrik Bakanı Macid Mehdi Hantuş, 2 Temmuz'da istifa etti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;"><b>Elektrik krizinin nedenleri</b></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak'ta elektrik sıkıntısının birçok nedeni var. Yetersiz üretim, artan nüfusa paralel olarak talebin karşılanamaması, İran'dan alınan elektrik ve doğal gazın borçlarının ödenmemesi nedeniyle Tahran yönetiminin zaman zaman kesintiye gitmesi, Irak'ın elektrik şebekesinin sadece İran'la bağlantılı olması sonucu Körfez ülkelerinden ithal edilememesi ve terör örgütü DEAŞ'ın elektrik şebekelerine düzenlediği saldırılar bunlar arasında yer alıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Ayrıca ülkede Savunma Bakanlığından sonra en çok yolsuzluğa maruz kalan sektörün elektrik-enerji olduğu ifade ediliyor. Bunun neticesinde, 2003'ten sonra kurulan tüm hükümetlerin seçim programlarında elektrik dahil enerji altyapısının güçlendirileceği vaadi yer alsa da bu konuda ilerleme sağlanamıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Halihazırda birçok vilayette günde birkaç saat, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ndeki 3 vilayet Duhok, Süleymaniye ve Erbil'de ise ortalama 12 saat devlet elektriği verilebiliyor. Günün geri kalan bölümünde ise klimaları bile çalıştıramayan mahalle jeneratörleri devreye giriyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Iraklılar sıcakların çok yüksek olduğu saatlerde az elektrik tüketen pervaneler ile serinlemeye çalışıyor, soğuk içecekler için de fabrikalarda üretilen buz kalıplarından faydalanıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Her yaz olduğu gibi bu yıl da hükümetin ve ülkenin ana gündem maddeleri arasında yine elektrik yer alıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak Başbakanı Mustafa Kazımi, 3 Temmuz'da Bakanlar Kurulu toplantısından sonra yaptığı açıklamada, elektrik krizine atıfta bulunarak hükümetin, 17 yıl boyunca uygulanan yanlış siyaset ve kamu kaynaklarının bilinçsiz bir şekilde heba edilmesinin bedelini ödediğini ifade etmişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;"><b>Toplumsal soruna dönüştü</b></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bağdat sakinlerinden Ebu Emir, ülkedeki elektrik sıkıntısının toplumsal bir sorun haline geldiğini söyledi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Hükümete çağrı yaparak elektrik kesintilerine çözüm isteyen 63 yaşındaki Iraklı, "17 yıldır tüm halk elektrik sorunundan yakınıyor. Buna köklü çözüm de bulunamadı. Halkta da bıkkınlık oluştu çünkü sorunlarına kulak asan yok.” dedi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Hüseyin Kazım da petrol zengini ülkede uzun saatlerce elektrik kesintileri yaşanmasından şikayet etti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Kazım, “Ülkeyi besleyen Basra'da bile elektrikler kesik. Durum Bağdat'ta da farklı değil. Siyasetçilerden elektrik dilenmiyoruz, bu bizim en doğal ve meşru hakkımız.” ifadelerini kullandı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bağdat'ta ikamet ettiği bölgede mahalle jeneratöründen aldıkları elektrik için amper başına yaklaşık 10 dolar ödediklerini aktaran Kazım, evine 5 amper elektrik hizmeti aldığını ve bununla klimayı bile çalıştıramadıklarını söyledi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;"><b>Üretim ile tüketim arasında büyük fark var</b></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak Elektrik Bakanlığı yetkililerinin yerel basına verdiği bilgilere göre, ülkenin kış aylarındaki elektrik tüketimi 19 bin megavata ulaşırken, üretim ise sadece 11 bin megavat seviyesinde kalıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Yaz aylarında ise Iraklılar serinlemek için daha fazla elektriğe ihtiyaç duydukları için tüketim 20 bin megavatın üzerine çıkıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bu dönemde üretim ise İran'ın doğal gaz ve elektrik ihracatını durdurması halinde daha da düşebiliyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran savaşı sonrası gerileyen altyapı</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak ile İran arasında 1980'den itibaren 8 yıl süren savaş her iki ülkenin de enerji ve temel altyapısında ciddi hasara yol açtı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Ardından 1990'da Kuveyt'i işgal eden Irak, bir yıl sonra geri çekilmek zorunda kaldı. Bu işgalin bedeli hem dönemin Baas Rejimi hem de Irak halkı için çok ağır oldu.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">ABD'nin Irak'ı işgal ettiği 2003'e kadar Irak, ağır bir ambargoya maruz kaldı. O dönem ürettiği petrolü küresel piyasada satamayan ülke, büyük bir ekonomik buhran içine girdi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak'ın elektrik sektörü de 1991'den bu yana ciddi bir iyileştirme ve kalkınmaya tabi olamadı. Nüfus artışı, kısıtlı üretim kaynakları ve tüketimdeki yöntem sorunu, elektrik krizini kronik bir sorun haline getirdi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">ABD işgali ile birlikte birçok elektrik tesisi yağmalandı, yerinden söküldü ve kullanılamaz hale geldi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;"><b>Elektrik konusunda İran'a bağlı kalan Irak</b></span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran, ABD'nin Irak'ı işgal etmesini ve çok sayıda askerini konuşlandırmasını ulusal bir güvenlik tehdidi kabul ederken, 8 yıl savaşıp yenemediği Saddam rejiminin düşmesi de Tahran için birçok fırsatı beraberinde getirdi.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Tahran yönetimi, Irak içindeki askeri ve siyasi nüfuzunu yıllar boyunca aşamalı bir şekilde artırdı. Buna ek olarak, ülkenin zayıf altyapısı da Bağdat'ın elektrik konusunda İran'a bağımlılığını ortaya çıkardı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran kadar doğal gaz ve petrol gibi yeraltı kaynaklarına sahip Irak, tükettiği elektriğin neredeyse üçte birini İran'dan aldığı gazla üretiyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bağdat'ın elektrik konusunda Tahran'a bağımlılığı özellikle hava sıcaklıklarının 50 derecenin üzerine çıktığı yaz aylarında daha bariz görünüyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Halihazırda Irak, elektrik üretimi için İran'dan alınan günlük yaklaşık 1,5 milyar metreküp doğal gazı 2 ayrı boru hattı ile ülkenin 4 vilayetindeki elektrik üretim tesislerine pompalıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran, doğal gazın yanında Irak'a günlük ortalama 300 megavat elektrik ihraç ediyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak'taki elektrik şebekesinin sadece İran ile bağlantılı olması Bağdat yönetiminin alternatif enerji seçeneğini de ortadan kaldırıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">ABD ambargosu nedeniyle İran'a olan borç ödenemiyor</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Dönemin ABD Başkanı Donald Trump'ın İran'a uyguladığı ağır ekonomik ambargo nedeniyle 2018'den bu yana Irak, Tahran'a doğal gaz ve elektrik borcunu sistematik bir şekilde ödeyemiyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran Ulusal Gaz Şirketi, son olarak Aralık 2020'de, Irak'ın borcunun 6 milyar dolara ulaştığını bildirmişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Ödemede yaşanan kriz nedeniyle her iki ülke çareyi farklı yollara başvurarak çözmeye çalıştı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan, 2 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, "İran ile Rusya arasında yapılan anlaşmaya göre Irak'taki alacağımızın bir kısmı Rusya'dan alınan aşıya harcanacak. Mevcut anlaşmalar 2 milyon ile 60 milyon dozu kapsıyor ve mali meselelerin zamanında halledilmesi için çalışıyoruz. İlk ödemenin bu günlerde yapılmasını bekliyoruz." demişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak tarafı da zaman zaman ödemelerin yapılamaması üzerine İran'ın hem doğal gaz hem de elektrik ihracatını kestiğini dillendiriliyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran'ın özellikle yaz aylarında ihracatı durdurması veya iç talebini karşılamak üzere azaltması halinde büyüyen elektrik krizi Iraklıların kolay bir şekilde sokağa dökülmesine yol açabiliyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bunun yakın örneklerinden biri 2018'de Haydar el-İbadi'nin başbakanlığı döneminde yaşandı. ABD'nin İran'a uyguladığı ambargoya Irak olarak uyacaklarını açıklaması İbadi'yi hem İran'ın hem de İran yanlısı Iraklı siyasetçilerin hedefi haline getirmişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">İran'ın 2018 yazında elektrik ihracını durdurması üzerine İbadi hükümetine karşı ciddi protestolar başlamış ve yeniden başbakan seçilmesinin önü elektrik kriziyle büyüyen gösteriler nedeniyle kesilmişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Yine ABD ve İran arasında 2019 yazında Irak üzerinde yaşanan çekişmeler ve ödenmeyen borçlar nedeniyle İran elektriği kesmiş, Irak'ta Adil Abdulmehdi hükümeti ve Tahran karşıtı gösteriler patlak vermişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Büyüyen gösteriler neticesinde Abdulmehdi istifa etmek zorunda kalmıştı. Elektrik, hükümetlerin düşmesindeki ana sebep olmasa da bir baskı aracı olarak öne çıkmıştı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak elektrik sorunun çözmek için 17 yıl boyunca birçok anlaşma imzaladı</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak'ın İran olan elektrik bağımlılığını sonlandırmak, farklı enerji kaynakları yaratmak için son dönemlerde ABD öncülüğünde bazı anlaşmalar yapıldı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">ABD Dışişleri Bakanlığı, Temmuz 2020'de yaptığı açıklamada, 6 Körfez ülkesinin elektrik şebekelerini Kuveyt üzerinden Irak'a bağlayacaklarını duyurdu.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Açıklamada, Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn'in finanse edeceği 222 milyon dolarlık projeyle 300 kilometrelik bir elektrik hattının Kuveyt'ten Irak'a çekileceği, günlük 500 megavat elektrik tedarik edileceği aktarıldı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Körfez ülkelerin yanı sıra Mısır ve Ürdün de elektrik temini için Irak'a taahhütlerde bulundu. Irak, Ürdün ve Mısır arasında geçen ay yapılan üçlü zirvede elektrik, doğal gaz ve petrol alanlarındaki projelerin hayata geçirilmesine vurgu yapıldı.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Yine ABD'ye ait General Energy Şirketi, Ağustos 2020'de Irak'ın elektrik üretim kapasitesinin artırılması ve altyapısının güçlendirilmesi için 1 milyar 200 milyon dolarlık bir anlaşmanın Irak hükümetiyle yapıldığını duyurmuştu.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Eylül 2020'deki Irak ziyaretinde de elektrik krizi gündeme gelmişti.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak Başbakanı Kazımi, ülkesinin elektrik için nükleer reaktör inşa etmeyi planladığını ve bu konuda Paris'ten destek istediğini beyan etmiş, bir adım daha ileriye gidilerek bunun için bir komisyon dahi kurulmuştu.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Elektrik üretimi için barajlar yetersiz, yenilenebilir enerji için de kaynak yok</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Irak'ın en çok elektrik üreten barajları genellikle ülkenin kuzeyindeki yüksek dağlık bölgelerde yer alıyor. Bu barajların bir kısmında elektrik üretilebilirken, bir kısmı ise yetersiz altyapı ve mali kaynakların olmaması nedeniyle sadece su seti olarak kullanılıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Dicle ve Fırat nehirleri üzerinde çeşitli amaçlarla kullanılan barajlar var. Dicle üzerinde 1986'da faaliyete geçirilen Musul Barajı, ülkenin en önemli su kaynakları arasında yer alıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Ayrıca Dicle Nehri üzerinde; Dokan, Derbendihan, Adhaim, Beduha, Dibis, Hemrin, Kut, Samara, Elvend ve Duhok Barajı da bulunuyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Barajlarda elektrik üretiminin yetersiz olmasına rağmen güneş ve rüzgar gibi güçlü yenilenebilir enerji potansiyelinden ise hemen hemen hiç istifade edilemiyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Ülkenin dağlık bölgelerinde rüzgar panelleri, sıcak çöl bölgelerinde ise güneş panelleri bulunmuyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"><span style="font-size:18px;"><span style="font-family:Georgia,serif;">Bağdat ise barajların yetersiz olması nedeniyle doğal gaz ile elektrik üretmeye çalışıyor. Ancak Uluslararası Enerji Ajansına göre Irak bu gazın sadece yarısını üretebiliyor ve geri kalanını da İran'dan almak zorunda kalıyor.</span></span></p> <p style="margin:0cm 0cm 10pt"></p>