Sahabiler ve tâbiînin kervan yollarının konaklama yerlerindeki kayalara yazdıkları bin beş yüz yıllık yazıtları, Sosyolog Müfid Yüksel, sitesinde tercümeleriyle birlikte yayınladı.

Bizler de bu mübarek yazıtları bir araya getirip derledik.

Sahabilere ait birbirinden kıymetli yazıtları okuyanlar, sanki o devri az da olsa hissedebiliyor, başka bir aleme geçiyor. Allah Resulü’ne yoldaş olmuş, canlarını ona siper etmiş sahabilerin yüreklere dokunan yazıları özellikle şu zamanda katılaşmış kalplerimize ferahlık, yumuşaklık verecek, imanımızı tazeleyecek ve O’nun kutlu yolunda daha bir aşk ve vecd ile hareket etmemizi sağlayacak. Her biri birbirinden tesirli yazıtları okuyanlar göz yaşlarına hakim olamayacak, meleklerin guslettirdiği Uhud şehidi Hz. Hanzala’nın duası hançer gibi kalbimize sokulacak, Hz. Ebubekir’in, Hz. Ömer’in yazıtlarına amin diyeceğiz.

Hz. Ebubekir'e ait yazıt

1- Arabistan, Tebuk/Hisma حسمی 'da çok önemli bir kaya yazıtı keşfi: Hz. Ebubekir'e (r.a) âit Hicri 8. yıla tarihlenen kaya yazıtı ve tercümesi:

Ebubekir, Medine Ehlinin Eşrafı (İle) Uğrayıp Geçti. Onlar İçin Duâ Edene Allah Rahmet Eylesin!

Allahım! Abdülkerim bin Muhammed bin Vehb bin... mağfiret eyle/bağışla

Not:

Hicretin 8. Yılında Hz. Resul-i Ekrem (S.A.V),  Amr bin El-Âs kumandasında bir Seriyyeyi Gazâ için Tebuk yakınlarındaki Zâtu's-Selâsil (Hisma) bölgesine gönderir. Amr,  karşıda düşmanın çokluğunu görünce ulaklar aracılığı ile Hz. Peygamber'den (S.A.V) yardım ister. Bunun üzerine Hz. Peygamber (S.A.V), Hz. Ebu Ubeyde bin El-Cerrah kumandasında Muhacir ve Ensar'dan oluşan, içlerinde Hz. Ebubekir (r.a) ve Hz. Ömer (r.a)'in  de yer aldığı 200 kişilik bir yardım kuvveti gönderir.

Ömer bin El-Hattâb’a ait yazıt

2- Medine-i Münevvere civarında Hz. Ömer (R.A)’in torununun torunu Muhammed bin Ömer bin Hafs bin Âsım bin Ömer bin El-Hattâb’a âit ilki 114/732-33 Tarihli erken İslâmi dönem iki kaya yazıtı ve tercümeleri:

Allah, Muhammed bin Ömer bin Hafs bin Âsım’ın gelmiş-geçmiş bütün günahlarından tevbesini kabul eylesin! Amîn! Musa ve Harun’un Rabbi! Ve (bunu) yüz ön dört senesinde yazdı

Muhammed bin Ömer bin Hafs’ın dayanması/güveni El-Hayy ve El-Kayyûm olan Allah’adır. Ve (bunu) yazdı.

İmam Ca’fer Es-Sâdık’a ait yazıt

3- Mekke-i Mükerreme Civarında İmam Ca’fer Es-Sâdık Hazretlerine  Ait  10 Şâban 110/18 Kasım 728 Tarihli Kaya Yazıtı ve Türkçe Tercümeleri:

Ben, Ca’fer bin Muhammed, her mü’mine, takva üzere Allah’tan korkmayı, O’nun emir ve yasaklarına uyma doğrultusunda amel etmeyi, kaderine rızâ göstermeyi, belâlarına/Sıkıntı ve kederlere sabretmeyi, O’nun ihsan ve bağışlamalarına şükretmeyi ve O’na tevekkül etmeyi   tavsiye/vasiyet ediyorum. Ve (bunu) Şa’ban (ayından) on gece geçmişken yüz on (110) senesinde yazdı.

4- Arabistan, Tebuk/Hisma حسمی  ‘da Tâbiînden Ebu Dirâr Amr bin Hilâl'e âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben Ebu Dirâr Amr bin Hilâl, Allah’dan Cenneti diliyor ve (Cehennem) ateşinden O’na sığınıyorum.

5- Arabistan, Tebuk/Hisma حسمی  ‘da  Abdurrahman bin Nu’man, Ebu Zueyb Amr bin Bişr bin Zueyb ve Hakem bin Salih’e âit erken İslâmi dönem kaya yazıtları ve tercümeleri:

Ben Abdurrahman bin Nu’man, Allah’a İman ediyorum.

Allahım! Hamd sana mahsustur

Ben Ebu Zueyb Amr bin Bişr bin Zueyb Ed-Damrî, Allah’a İman ediyorum

Allahım! Hakem bin Salih’i ve ebeveynini mağfiret eyle/bağışla

6- Arabistan, Tebuk/Hisma حسمی  ‘da Hz. Abbas (R.A)’ın torunu Abdullah bin Ubeydillah bin Abbas’ın âzadlısı ve ünlü Hadis râvisi Tâvus bin Keysân’ın kardeşi Attâs bin Keysân’a âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Allahım! Abdullah bin Ubeydillah bin Abbas’ın âzadlısı Attâs bin Keysân’ı mağfiret eyle/bağışla

7- Arabistan, Tebuk/Hisma’da حسمی  ‘da, Tâbiînin ulularından Yezîd bin Umeyr bin Habîb bin Humâşe El-Ensarî El-Hatmî, Tâbiînden İsa bin Abdillah bin Yesâr ve Adiyye adlı kadına ait erken İslâmi dönem kaya yazıtları ve tercümeleri:

Ben, Adiyye  Allah’a İman ettim

Yâ Rabbi! Yezid bin Umeyr El-Ensarî’yi mağfiret eyle/bağışla

Allahım! İsa bin Abdillah bin Yesâr’ı (?) mağfiret eyle/bağışla

Notlar:

Yezid bin Umeyr’in babası Umeyr bin Habîb bin Humâşe El-Ensârî El-Hatmî ise Ensar’ın büyüklerinden olup Hudeybiye’de Biâtu'r-Rıdvân ashâbındandır.

Dedesi Habîb bin Humâşe ise Resulullah (S.A.V) hayatta iken vefat etmiş olup, defnedildikten sonra Hz. Peygamber (S.A.V) Kabri üzerinde namazını kıldırmıştır.

Yezid bin Umeyr'e âit diğer kaya yazıtları için bakınız:

Yazıt Sahibi Yezid bin Umeyr’in oğlu Ebu Ca'fer Umeyr bin Yezîd ise, meşhur hadis ravilerinden olup, Medine-i Münevvere’de yaşayıp, Mescid-i Nebevî’de müezzinlik yapmış ve 147/764-65 Tarihinde vefat etmiştir.

8- Arabistan, Tebuk/Hisma’da حسمی  ‘da Ashâb-ı Kirâmdan El-Esved bin Ebi'l-Bahterî (r.a)'nin torunu Abdurrahman bin Abdillah bin El-Esved'in âzadlısı Seleme bin Salih'e âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben, Abdurrahman bin Abdillah bin El-Esved bin Ebi'l-Bahterî'nin âzadlısı (Mevlası) Seleme bin Salih

NOT: Erken/ilk İslâmi dönemlerde köleler de diğerleri ile aynı şekilde okuma yazma öğreniyorlardı. Okuyup yazıyorlardı. Çoğunlukla kâtiplik yapıyorlardı. Arap yarımadasında bunun gibi kölelere/âzadlı kölelere âit çok fazla sayıda kaya yazıtları örneklerine rastlanılmaktadır. Hatta köleler/âzadlılar okuma yazmayı çok daha iyi bilmekteydiler. Çok daha güzel yazı yazıyorlardı. Bu yazıt da o güzel yazı örneklerinden biri.

9- Arabistan, Tebuk/Hisma  حسمی’da Büyük Sahabi, Aşere-i Mübeşşere’den Sa’d bin Ebî Vakkas’ın (R.A) oğlu, hadis râvisi Ebu’l-Eş’as İshak bin Sa’d bin Ebî Vakkas’a ait erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben, Ebu’l-Eş’as İshak bin Sa’d. ِ Diliyorum.. Allahım!...

Yazıt tamamlanmamış

NOT:

Yazıt sahibi Ebu’l-Eş’as İshak bin Sa’d’ın oğlu El-Eş’as bin İshak bin Sa’d da meşhur hadis râvilerindendir.

Yazıt sahibi Ebu’l-Eş’as İshak bin Sa’d’ın kardeşi Ömer bin Sa’d, Sa'd Bin Ebî Vakkâs (R.A)) gibi değerli, büyük bir sahabînin oğlu olmasına rağmen, sırf dünyevi makâm hırsı/hevesi ve menfaat için Yezîd'in yanında yer alarak Hz. İmam Hüseyin (r.a) ve aile efrâdı gibi Ehl-i Beyt'in güzîde fertlerinin Kerbela'da acı bir şekilde şehadetlerine sebep olur. Ömer Bin Sa'd'ın, Hz. İmam  Hüseyin'e (r.a) hitaben yazdığı, Yezid'e medhiye ve müdahane ile dolu çirkef mektubu okunduğunda bu vahîm durum daha da iyi anlaşılır. (Bu mektup ve cevâbı için bakınız. Feridun Ahmed Bey, Münşeâtu's-Salâtîn, Cilt.1. Shf. 47, Takvîmhâne-i Âmire, İstanbul, 1266)

Allah (C.C) Ebu'l-Eş'as İshak bin Sa'd'e Rahmet Eylesin.

10- Arabistan, Tebuk/Hisma  حسمی ‘da Tâbiîn-i Kirâmdan Abdullah bin Atâ’ya âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben, Abdullah bin Atâ, Allah’dan O’nun yolunda şehâdet’i (şehadete ulaşmayı) diliyorum.

11- Arabistan, Şam-Hacc yolu geçidinde El-Akra’  الأقرع  mevkiinde,  Tâbiîn-i Kirâm’a âit bazı erken İslâmi dönem kaya yazıtları ve tercümeleri:

İbrahim bin Amr bin Verdân, Allah’a güvenir/dayanır

Allahım! Muhakkak ki, Beni Ebî Talha’nın âzadlısı Zeyd bin Sa’d El-Medyenî Sana ve Resullerine İman eder.

Allahım! Muhammed bin Murre El-Cuhenî’yi mağfiret eyle/bağışla

Ben Muhammed bin Muammer. Rabbime sığınır/(ipine) sımsıkı sarılırım.

Amr bin Kays El-Belevî

Notlar:

Ka'be-i Muazzama'nın Hacibi Ebu Talha Oğulları

Şeybe bin Osman bin Ebi Talha El-Kureşî (R.A) , Cahiliyye döneminde Ka'be-i Muazzama'ya hizmet ve anahtarlarını taşımada amcazadesi Osman bin Talha'ya şerik idi.  Osman bin Talha bin Ebî Talha, Hudeybiye musalahasından sonra, Halid bin Velid ve Amr bin Âs ile birlikte Medine'ye gelerek Müslüman olur. Resulullah (S.A.V) ile birlikte Mekke'nin fethinde bulunur. Mekke'nin Fethinde amcazâdeler beraber Müslüman oldular. Ka'benin anahtarları fetih sonrasında Resulullah'ın emri ile ellerinden alınır. Ancak, hemen ardından emanetlerin ehline tevdii/teslimi ile ilgili âyet-i kerimenin (Nisâ Suresi, 58) nâzil olması ile anahtarlar Hz. Resul-i Ekrem (S.A.V) tarafından Kıyâmet’e kadar bâki olmak üzere, tekrar bu aileye iâde edilir.

Ey Ebû Talha Oğulları! Allah Teâlâ’nın bu emânetini, sürekli sizde kalmak ve dürüst hareket etmek üzere alınız! Onu, zâlim olmadıkça hiç kimse elinizden alamaz!

(İbn-i Hişâm, IV, 31-32; Vâkıdî, II, 837-838; İbn-i Sa’d, II, 137)

Hz. Osman bin Talha (R.A) fetihten bir süre sonra tekrar Medine-i Münevvere’ye hicret ederek Ka’be-i Muazzama hizmetini ve anahtarını tamamen amcazâdesi Şeybe’ye bırakır. Osman bin Talha Hz. Resul-i Ekrem'in vefatından sonra Mekke-i Mükerreme'ye avdet eder ve Hiçri 41 veya 42 Tarihinde Mekke'de vefat eder. Bir rivayete göre ise, Bizans'a karşı Ecnâdeyn Muharebesinde şehid olur. Bazı kaynaklara göre Hz. Şeybe’nin (R.A) lakâbı Ebu Safiyye’dir. Hz. Şeybe bin Osman bin Ebi Talha’nın Safiyye dışında, yazıt sahibi Mus’ab, Osman, Abdullah, Abdullah El-Asğar adlı çocukları bilinmektedir.   O zamandan beri, günümüze değin, Ka’be-i Muazzama’nın haciblik/hizmet vazifesi ve anahtarları Beni Şeybe sülalesinin elindedir.

Ricâl ve İslâm tarih kaynaklarında, Benu Belî'den  Züheyr bin Kays El_Belevî kaydına rastlanılmaktadır. زهير بن قيس البلوي  Züheyr bin Kays El-Belevî Ashâb-ı Kirâm'dan olup, Hulefâ-i Raşidîn döneminde Mısır, Barka ve İfrîkiye'nin fethinde yer almıştır. Züheyr bin Kays Kayravan bölgesini fethetmiş, Kesile'nin ayaklanmasını bastırarak bertaraf etmiş. Ancak bir süre sonra 68/688 tarihinde Derne limanına gemilerle gelip Derne-Barka ve civarında talan ve yağmaya girişen Bizans askerleriyle karşılaşmış, Bizanslılar sayıca çok üstün olduğundan askerleri ile birlikte kuşatılmış, çarpışırken şehid olmuş, Derne'de defn edilmiştir. Ziyaretgâh olan Derne'deki türbesi son yıllarda katı Selefi/Tekfirci Medahile gruplarınca bombalanarak havaya uçurulmuş, türbesi tamamen yıkılmıştır.

Amr bin Kays El-Belevî’nin Ashâb-ı Kirâm’dan Züheyr bin Kays El-Belevî ile akrabalık bağı ve derecesine ait net bir malumata ulaşılamamaktadır.

12- Arabistan, Tebuk, El-Akra’ الأقرع  mıntıkasında Ürdün Ehlinin vefatı zamanına tarihlenmiş Harrâz bin Harise’ye âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben Harrâz bin Hârise, ölü ve diri Allah’a ibadet/kulluk ederim . Allah’a istiğfarda bulunurum. Allah’dan başka/gayri İlah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Kulu ve Resulü olduğuna şehadet ederim/getiririm. Ve bunu Ürdün Ehli’nin vefatı zamanında yazdım.

Notlar:

Yazıt sahibi Harrâz bin Harise’nin bu şekilde adına teracim, rical kitaplarında rastlanılmamaktadır. Ancak,

Harrâz bin Mihrez bin Harise bin Rebî’a bin Abdi’l-Uzza bin Abdişems bin Abdimenâf bin Kusay bin Kilâb ile bir bağının olup olmadığını da tesbit edemiyoruz

Yazıtta belirtilen Ürdün Ehlinin Vefat zamanının ise tarihteki herhangi bir vak’a ile de tam ilişkilendiremiyoruz. Bu, Ürdün Ehlinden sefere/yolculuğa çıkan bazı kimselerin başına gelen bir hadise mi, ya da Ürdün civarında vâki olan Vebâ gibi bir sari hastalığın neticesi olup olmadığı tayin edilememekte, burası aydınlanamamaktadır. Bu konuda daha detaylı bir çalışma yapılmasına ihtiyaç var.

Ancak yazının şekli ve imlâsı göz önüne alındığında Hicri ilk yüzyıla ait olduğu anlaşılmaktadır.

13- Arabistan, Tebuk, El-Akra’ الأقرع  mıntıkasında, Aşere-i Mübeşşere’den Hz. Talha bin Ubeydillah’ın (R.A) oğlu Tâbiîn-i Kirâmdan Yahya bin Talha bin Ubeydillah’ın âzadlısı Zeyd bin Sa’d El-‘Adenî’ye ait erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Allahım! Şüphesiz, Yahya bin Talha’nın azadlısı/mevlası Zeyd bin Sa’d El-Adenî Sana ve Resullerine İman ediyor.

Yahya bin Talha bin Ubeydillah aynı zamanda hadis ravilerinden olup, babası Hz. Talha (R.A) ve diğer sahabilerden hadis rivayet etmiştir.

14- Arabistan, Tebuk, El-Akra’ الأقرع  mıntıkasında Ashâb-ı Kirâmdan ve Harre vak’ası/fâciası şehidlerinden  Yezîd bin Musâfi’  bin Talha bin Ebî Talha bin Abdi’d-Dâr El-kureşî El-Abdarî’ye âit kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben Yezîd bin Musâfi’, Allah’dan başka/gayri İlah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resulü olduğuna şehadet ederim/getiririm

Terâcim, Tabakât ve Ricâl kitaplarına göre, yazıt sahibi Kâbe-i Muazzamanın Hâcibi olan Ebu Talha oğullarından olup, Yezid bin Musâfi’in babası Musâfi’ Uhud Muharebesinde Müşriklerin safında katledilmiş. Yezid bin Musâfi’ muhtemelen Mekke-i Mükerremenin Fethi akabinde İslâm’a gelmiş, Harre Vak’asında Yezid bin Muaviye’nin askerleri/haydutları tarafından şehid edilmiştir.

15- Arabistan, Tebuk, El-Akra’ الأقرع  mıntıkasında, Tâbiîn-i Kirâmdan Âsım bin Züheyr’e âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Rahman ve Rahîm Olan Allah’ın Adıyla

Allah Büyüktür. Ben Asım bin Züheyr, ölü ve diri olarak Allah’a ibadet eder ve Rabbime kimseyi şerik/ortak koşmam

Harflerin yazım şekli/imlâ bir hayli erken döneme ait bir yazıt olduğuna işaret etmektedir.

16- Arabistan, Tebuk-Hisma/ حسمی 'da, Mute Harbi Şehidi Cafer-i Tayyar (Ca'fer bin Ebî Tâlib) (R.A) hazretlerinin oğlu Abdullah bin Ca'fer'in (R.A)  âzadlısı El-Velîd ve Kölesi Hâlid'e âit birlikte yazılmış kaya yazıtları ve tercümeleri:

Ben, Abdullah bin Ca'fer'in âzadlısı El-Velîd. Rabbim beni mağfiret buyursun/bağışlasın ve Rahmetini versin

Ben, Zülcenâheyn'in oğlunun kölesi Hâlid. Allah'dan başka/gayri İlah yoktur ve O eşsizdir/Yegânedir.

Not:

Hz. Ali (K.V)'nin ağabeyi olan Ca'fer bin Ebî Tâlib (R.A) Mute Harbinde, iki kolunu da kaybederek Şehid edildiğinden, Hz. Resulullah (S.A.V) " Allah (Azze ve Celle) Ca'fer'e iki kanat verdi. Cennette onlarla uçuyor." diye buyurur.

Bu yüzden, Ca'fer bin Ebî Tâlib (R.A) hazretleri, Zulcenaheyn (İki Kanatlı) ve Tayyâr lakapları ile anılıp meşhur olmuştur. Oğlu Abdullah ise 80/699-700 Tarihinde vefat etmiş olup, bu yazıtlar bu tarihten önce yazılmış olmalıdır.

Uhud Gazası şehidi

17- Arabistan-Tebuk/Hisma’da, Uhud Gazası Şehidi, Meleklerin gusl ettirdiği Hz. Hanzala'nın (R.A) torunu Abdurrahman bin Abdillah bin Hanzala bin Abdi Amr’a âit erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi:

Ben, Abdurrahman bin Hanzala, Allah’dan doğru yola/hidayete ulaştırmasını/hidayet üzere kılmasını diliyorum. Ve Dalâletten/Sapkınlıktan O’na sığınıyorum.

Not: Hz. Hanzala (R.A) ‘nın zevcesi Cemile’den Abdullah adlı bir oğlu olmuş, Abdullah’ın da Abdurrahman ve Enes diye iki oğlu olmuştur. Abdullah bin Hanzala’nın künyesi Ebu Abdirrahman’dır. Yazıtı yazan Abdurrahman burada muhtemelen babasının ismini zikretmemiş, direk dedesi Hz. Hanzala’nın ismini zikretmiştir.  Medine yakınlarında bulunan Enes bin Abdillah bin َAbdillah bin Hanzala’ya âit kaya yazıtında ise Abdullah bin Hanzala’nın adı da zikredilmiştir.

Meleklerin Guslettirdiği Hz. Hanzala

18- Arabistan-Tâif civârında, Uhud Şehidi, Meleklerin Guslettirdiği Hz. Hanzala (R.A) ve Abdullah bin Süfyan'a âit Câhiliye Devri kaya yazıtları ve tercümeleri:

Rabbimiz İsminle,

Ben, Hanzala bin Abdi Amr, Allah'a, iyilik/ihsan'la, itaat üzere olmayı vasiyyet/tavsiye ediyorum. 

Rabbimiz İsminle,

Ben, Abdullah bin Süfyan, Allah'a, iyilik/ihsan'la, itaat üzere olmayı vasiyyet/tavsiye ediyorum.

Not: Burada, her iki kaya yazıtında, Besmele yerine Cahiliye Devrinde kullanılan   بسمك ربنا  Bismike Rabbena  Rabbimiz İsminle ifadesi kullanılmış. Ayrıca, Gasîlu'l-Melaike Hz. Hanzala'nın (r.a) Müslüman olmadan önceki dönemde Tâif'e gelmiş/uğramış olduğu anlaşılmaktadır.


 

Daha onlarca yazıta Müfid Yüksel'in sitesinden ulaşabilirsiniz TIKLA