Türkiye, Irak ile yarım asırdır yürürlükte olan ham petrol boru hattı anlaşmasını tek taraflı olarak feshetti. Cumhurbaşkanlığı kararıyla duyurulan ve Temmuz 2026'da yürürlüğe girecek olan bu fesih, Kerkük-Ceyhan boru hattının hukuki ve ticari çerçevesini temelden değiştiriyor.
Geçtiğimiz hafta resmiyet kazanan bu kararın ardından, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Ankara'da Anadolu Ajansı Editör Masası'na konuk olarak konuya ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.
Bakan Bayraktar, 1973 tarihli anlaşmanın artık günümüzün enerji piyasası dinamiklerini ve iki ülke arasındaki hukuki gerçekleri yansıtmadığını belirterek, "Bu anlaşma ticareten ve hukuken fayda sağlayan bir anlaşma değil. Bunu uzatmayalım dedik" ifadelerini kullandı.
Kararın Arkasındaki Nedenler: Hukuki Uyuşmazlıklar ve Atıl Kapasite
Bakan Bayraktar, 51 yıllık anlaşmanın feshedilmesinin arkasında yatan temel nedenleri iki ana başlık altında topladı:
- Hukuki Açmaz: Anlaşmanın, özellikle 2014'ten bu yana Türkiye'yi uluslararası alanda hukuki bir açmaza sürüklediğini belirten Bayraktar, bu durumun iki ülke arasında sürekli bir "hukuki nizaya" sebebiyet verdiğini vurguladı. Bu ifade, Irak merkezi hükümetinin onayı olmadan Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) petrolünün bu hattan ihraç edilmesi nedeniyle Paris'teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nde Türkiye aleyhine açılan davalara ve sonuçlanan 1.5 milyar dolarlık tazminat kararına atıfta bulunuyor. Bakan, "Maalesef 2014'ten beri bizi hukuki açmaza düşüren, aramızdaki hukuki nizaya sebebiyet veren bir anlaşmayı uzatmış olurduk" diyerek, eski anlaşmayla devam etmenin Türkiye için sürdürülebilir olmadığını belirtti.
- Atıl Kapasite: Günlük 1.5 milyon varil taşıma kapasitesine sahip olan Kerkük-Ceyhan boru hattının, geçen 50 yıl içinde hiçbir zaman tam kapasiteyle kullanılamadığına dikkat çeken Bayraktar, bu durumun hem Türkiye hem de Irak için büyük bir ekonomik potansiyelin heba edilmesi anlamına geldiğini söyledi.
Türkiye'nin Yeni Teklifi: "Hattı Tam Kapasite Kullanalım"
Bakan Bayraktar, fesih kararının bir kopuş değil, aksine daha sağlıklı ve modern bir başlangıç olduğunu vurgulayarak, Iraklı mevkidaşına yeni bir anlaşma taslağı sunduklarını açıkladı.
"Iraklı muhatabım Irak petrol bakanına bir mektupla beraber yeni anlaşma taslağımızı da gönderdim. 'Biz artık Irak-Türkiye arasındaki boru hattıyla alakalı böyle bir anlaşmayla bunu çalışmak istiyoruz' dedik" diyen Bayraktar, yeni teklifin özünü şu şekilde özetledi:
"O anlaşmanın özünde de şu var; aramızda herhangi bir hukuki uyuşmazlık olmayacak şekilde bu hattın kapasitesini tamamıyla kullanalım. Buradan 1,5 milyon varil petrol aksın. Hedefimiz bu."
Kalkınma Yolu ve 40 Milyar Dolarlık Potansiyel
Türkiye'nin yeni teklifi, sadece boru hattının işletilmesiyle sınırlı değil, aynı zamanda iki ülke arasındaki stratejik "Kalkınma Yolu" projesiyle de entegre bir vizyon sunuyor. Bakan Bayraktar, hattın tam kapasiteyle çalışmasının yıllık yaklaşık 40 milyar dolarlık bir ticari hacim yaratma potansiyeli taşıdığını belirterek, hattın tam kapasiteye ulaşması için Irak'ın güneyindeki petrol sahalarına kadar uzatılması gerektiğini de ifade etti.
Bu stratejik vizyon, Irak'ın petrol ihracatını sadece Basra Körfezi'ne bağımlı kalmaktan kurtaracak ve Akdeniz üzerinden Avrupa pazarlarına ulaşmasını sağlayacak alternatif ve güvenli bir rota sunuyor.
Irak Tarafının Yaklaşımı ve Gelecek
Irak Petrol Bakanlığı'ndan yapılan açıklamalarda ise, Türkiye ile Temmuz 2024'ten bu yana anlaşmanın uzatılması için müzakereler yürütüldüğü ancak bir sonuca varılamadığı belirtildi. Ancak Iraklı kaynaklar, Türk Enerji Bakanlığı'nın petrol, gaz, petrokimya ve elektrik alanlarında işbirliğini genişletmeyi hedefleyen yeni bir taslak sunduğunu doğruladı.
Sonuç olarak, Türkiye'nin 51 yıllık anlaşmayı feshetme kararı, Irak ile enerji ilişkilerinde yeni bir sayfa açmayı hedefleyen stratejik bir hamle olarak öne çıkıyor. Önümüzdeki dönemde iki ülke arasında yapılacak teknik ve siyasi müzakereler, sadece Kerkük-Ceyhan boru hattının değil, aynı zamanda bölgenin enerji geleceğinin de nasıl şekilleneceğini belirleyecek.
