Belçika Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Maxime Prévot, Belçika, Finlandiya, İrlanda, Lüksemburg, Polonya, Portekiz, Slovenya, İspanya ve İsveç’in Avrupa Komisyonu’na ortak mektup göndererek işgal altındaki Filistin topraklarında bulunan yasadışı İsrail yerleşimleriyle bağlantılı mal ve hizmet ticaretinin “uluslararası hukuka nasıl uyarlanabileceğini” araştırmasını istediğini duyurdu.
Dokuz ülke, Temmuz 2024’te Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) verdiği danışma görüşünü hatırlatarak AB’nin bu kararla uyumlu davranması gerektiğini vurguladı. Söz konusu görüş, yerleşimleri “sürekli nitelikte uluslararası hukuka aykırı fiil” olarak nitelendiriyor ve üçüncü devletlere onları destekleyen ticari faaliyetlerden kaçınma yükümlülüğü yüklüyor. Çağrı, 23 Haziran’da yapılacak AB Dışişleri Konseyi toplantısı öncesinde Brüksel gündemine sunuldu.
İsrail Yerleşim Ticaretinin Uluslararası Hukuka Neden Aykırı?
İşgal hukukuna göre, bir devlet kendi vatandaşlarını işgal ettiği bölgelere yerleştiremez; Dördüncü Cenevre Sözleşmesi bu durumu açıkça yasaklar. İsrail’in Batı Şeria’daki yerleşimleri bu yasağı ihlal ettiği için hem yerleşimlerin kendisi hem de buralarda üretilen malların ticareti uluslararası hukuka aykırı sayılıyor. Uluslararası Adalet Divanı da yerleşimlerin hukuka aykırılığını “kalıcı bir durum” olarak tanımladı ve diğer devletlere “bu durumu tanımayın, desteklemeyin, ticaret yapmayın” çağrısında bulundu. İnsan hakları örgütleri ve Avrupa Parlamentosu raporları ise bazı AB şirketlerinin hâlâ yerleşim kaynaklı ürün alıp satarak bu kuralları ihlal ettiğini; dolayısıyla AB’nin kendi hukuk ilkeleriyle çeliştiğini vurguluyor.
Filistin ekonomisine zarar
Yerleşimler tarım arazilerine, su kaynaklarına ve maden sahalarına el koyarak Filistin ekonomisinin temel üretim alanlarını daraltıyor; özellikle su tahsisi krizi derinleşiyor.
Dünya Bankası 2024 verilerine göre Batı Şeria ekonomisi %16 küçüldü; işsizlik %29’a, yoksulluk %38’e yükseldi. Yerleşimlere bağlı kısıtlamalar, hareket ve ticareti sekteye uğratıyor.
HRW raporları, yerleşim genişlemesinin Filistinlileri zorla göçe zorlayan saldırılar, ev yıkımları ve hareket kısıtlamalarıyla birleştiğini gösteriyor.
