Nepal’de sosyal medya yasağıyla başlayan protestolar kısa sürede ülkeyi kaosa sürükledi. Katmandu başta olmak üzere birçok şehirde devlet binaları, parlamento ve siyasetçilerin evleri ateşe verildi. Protestocular, Maliye Bakanı Bishnu Prasad Paudel’i sokak ortasında linç etmeye kalkıştı. Eski Başbakan Jhala Nath Khanal’ın eşi Rajyalaxmi Chitrakar ise evine yapılan saldırıda mahsur kalarak hayatını kaybetti.
Gösterilerde polisin sert müdahalesi sonucu 20’den fazla kişi öldü, yüzlercesi yaralandı. Artan şiddet olaylarının ardından Başbakan KP Sharma Oli güvenlik güçlerinin desteğiyle tahliye edilerek istifa etti. Katmandu Havalimanı kapatıldı, bakanlar ordu helikopterleriyle şehirden uzaklaştırıldı. Air India, IndiGo ve Nepal Airlines, Delhi–Katmandu seferlerini iptal etti.
Sokaklara çıkan Gen Z’nin öncülük ettiği öfkeli kalabalık, hükümeti yolsuzlukla, “Nepo Kids” olarak adlandırılan siyasetçi çocuklarını ise ayrıcalıkla suçladı.
Krizin arkasındaki dört temel dış etken
1. Hindistan faktörü
Nepal, tarih boyunca Hindistan’ın nüfuz alanı içinde oldu. Yakıt, gıda ve ticaret büyük ölçüde Hindistan üzerinden sağlanıyor. Bu sebeple Katmandu’da yaşanan her istikrarsızlık Yeni Delhi’yi doğrudan etkiliyor. Hindistan, Çin’le yakınlaşan bir Nepal’i kendisi için tehdit görüyor. Olası ki, Nepal’de büyüyen bu öfke hareketi Hindistan destekli çevreler tarafından da besleniyor.
2. Çin faktörü
Çin, Kuşak–Yol projesi kapsamında Nepal’i kendi stratejik hattına çekmek istiyor. Tibet sınırına komşu olan Nepal, Pekin için tampon bölge niteliğinde. Çin, bu tür sokak hareketlerinin kendi nüfuzunu zayıflatmasından endişe ediyor. Dolayısıyla Nepal’deki kriz, aynı zamanda Çin karşıtı propagandanın da etkisiyle yönlenmiş olabilir.
3. Batı etkisi
Nepal’de uzun süredir faaliyet yürüten Batılı STK’lar, “özgürlük ve insan hakları” başlığı altında gençleri örgütlüyor. Sosyal medya yasağına verilen sert tepkinin küresel medyada hızla büyütülmesi, Batı’nın da bu öfkeyi kullanarak bölgedeki Hindistan–Çin rekabetine müdahil olmak istediğini gösteriyor.
4. İçerden dışarıya bağlantı
Nepal’de yolsuzluk, işsizlik ve siyasi ayrıcalıklar yıllardır tepki topluyor. Ancak bu öfke dış aktörler için kolay yönlendirilebilir bir araç hâline geliyor. Diaspora üzerinden yayılan içerikler, protestoların şiddetini artırıyor ve olayları büyütüyor.