Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, şehirlerin yıllardır karşı karşıya kaldığı plansız büyüme, keyfi imar değişiklikleri ve rant üretim mekanizmasına karşı yeni bir düzenlemeyi yürürlüğe koydu. Resmî Gazete’de yayımlanan “İmar Planı Değişikliğine Dair Değer Artış Payı Uygulama Yönetmeliği”, plan değişikliği sonrası meydana gelen değer artışının yüzde 90’ının kamuya aktarılmasını zorunlu kılıyor.
Bu adımla, imar üzerinden kişilere veya belli çevrelere aktarılan haksız kazançların önüne geçilmesi; şehirlerin insanı ezen beton yığınlarına değil, planlı ve kamusal faydayı önceleyen bir yapıya kavuşması hedefleniyor.
Kanun Çerçevesi ve “Değer Artış Payı” Düzeni
Bakanlığın açıklamasına göre, 7534 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle birlikte imar planı değişikliği sonucunda taşınmazın değerinde artış meydana gelmesi hâlinde, bu artıştan doğan kazançtan kamu adına pay alınması artık bir zorunluluk. Yönetmelik, bu zorunluluğun uygulama usul ve esaslarını belirliyor.
Düzenlemeye göre:
Değer artışının yalnızca arsa değerine ilişkin kısmı dikkate alınacak.
Ortaya çıkan değerin %90’ı kamuya, %10’u ise malike bırakılacak.
Böylece plan değişikliklerinin bir “rant tahsilatı” mekanizması olmaktan çıkarılması amaçlanıyor.
Bu düzenleme, yıllardır şehirlerin kaderini belirleyen, kimi zaman belediye meclislerinde el altından yürütülen plan değişikliklerine karşı ciddi bir fren mekanizması niteliği taşıyor.
Vatandaşa Ödeme Kolaylığı
Değer artış payını ödemesi gereken mülk sahipleri için de bazı kolaylıklar getirildi:
Peşin ödemede %10 indirim uygulanacak.
Dileyen malikler için taksitli ödeme imkânı sunulacak.
Bu yönüyle düzenleme, kamu payının tahsilatını kolaylaştırırken, vatandaşı ödeme yükü altında ezmeyecek bir denge kurmayı amaçlıyor.
Kamulaştırılamayan Kamu Hizmet Alanları İçin Çözüm
Yönetmelik, yıllarca ülkenin birçok köşesinde vatandaşın mağduriyetine sebep olan bir başka meseleye de çözüm getiriyor:
Özel mülkiyette olup da resmî kurum, okul, sağlık tesisleri veya idari tesis alanı olarak planlanmış fakat bir türlü kamulaştırılmamış taşınmazlar için yeni bir yol açıldı.
Kamu kurumları artık bu alanlara ihtiyaç duymuyorsa ve ilgili idare onay verirse, söz konusu alanlarda plan değişikliği yapılabilecek.
Böylece mülkiyet üzerindeki fiilî kısıtlama kalkacak; vatandaşın yıllardır süren mağduriyeti son bulacak.
Bu adım, mülk sahipleri ile kamu arasındaki ihtilafların mahkeme sürecine taşınmadan çözülmesine imkân sağlayacak.
Şehirlerin Planlı Gelişimi ve Kamusal Fayda Vurgusu
Bakanlık, düzenlemenin temel gayesini şu şekilde özetliyor:
Şehirlerin planlı gelişimini sağlamak,
Kamunun hakkını kamuya iade etmek,
Ve toplumsal faydayı artırmak.
Bu çerçevede yönetmelik, yalnızca bir teknik düzenleme olmanın ötesinde, imar rantının sınırlanması ve kamu yararının korunması açısından kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.
AA
