Kuzey Irak'taki Erbil yönetimi ile Bağdat merkezi hükümeti arasında yıllardır devam eden petrol ihracatı anlaşmazlığı, tarihi bir uzlaşmayla sona erdi. Anlaşma uyarınca, Mart 2023'ten beri kapalı olan Irak-Türkiye petrol boru hattı yeniden faaliyete geçti ve Kuzey Irak petrolü, Ceyhan limanı üzerinden tekrar dünya pazarlarına akmaya başladı.
Önceden Ne Olmuştu? Yıllardır Süren Anlaşmazlık ve Kilitli Vanalar
Bu tarihi anlaşmaya giden süreci anlamak için yıllardır devam eden sorunu basitçe özetlemek gerekiyor:
- Bağımsız Satış Israrı: Kuzey Irak'taki Erbil yönetimi, kendi kontrolündeki topraklardan çıkardığı petrolü, Bağdat'tan bağımsız olarak Ceyhan'a taşıyan bir boru hattıyla uluslararası piyasalara satıyordu.
- Bağdat'ın İtirazı: Bağdat'taki merkezi hükümet ise Irak anayasasına göre ülkenin tüm petrol zenginliğinin devlete ait olduğunu ve ihracatın sadece Irak'ın resmi petrol şirketi SOMO tarafından yapılabileceğini savunuyordu.
- Hattın Kapanması: Bu anlaşmazlık, uluslararası bir tahkim mahkemesinin Mart 2023'te, Bağdat'ın onayı olmadan yapılan ihracata ilişkin kararının ardından doruk noktasına ulaştı. Bu gelişme üzerine Irak-Türkiye petrol boru hattı tamamen kapatıldı.
- Ekonomik Çıkmaz: Petrol ihracatının durması, ana gelir kaynağı bu olan Erbil yönetimini derin bir mali krize sürükledi. Memur maaşlarının ödenmesinde dahi büyük zorluklar yaşanmaya başlandı.
Şimdi Ne Oldu? Tarihi Anlaşmanın Detayları
Yaklaşık iki yıl süren bu çıkmaz, 17 Temmuz 2025'te varılan kritik bir anlaşmayla aşıldı:
- Yetki Devri: Erbil yönetimi, en temel tavizi vererek, petrolünü pazarlama ve satma yetkisini resmen Bağdat'a devretmeyi kabul etti. Artık KBY petrolünün tüm satış ve pazarlama süreçlerini Irak'ın ulusal petrol şirketi SOMO yürütecek.
- Gelir Paylaşımı: Anlaşmaya göre, SOMO tarafından satılan KBY petrolünden elde edilen gelir, Irak'ın federal bütçesine aktarılacak. Erbil de bu bütçeden anayasal payını alacak. Ayrıca üretici şirketlere varil başına 16 dolarlık bir üretim ve taşıma maliyeti tazminatı ödenecek.
- Hattın Açılması: Anlaşmanın imzalanmasının hemen ardından, Irak Bakanlar Kurulu kararıyla Ceyhan boru hattından sevkiyat yeniden başlatıldı. İlk akışın, hattın teknik durumunu kontrol etmek amacıyla sınırlı hacimde yapıldığı ve sevkiyatın kademeli olarak tam kapasiteye çıkarılacağı bildirildi.
Bölgesel ve Küresel Etkileri
Bu tarihi uzlaşma, sadece Irak'ın iç siyaseti için değil, küresel enerji piyasaları için de önemli sonuçlar doğuracak:
- Küresel Enerji Piyasalarına Etkisi: Günde yaklaşık 500 bin varil kapasiteye sahip olan bu hattın yeniden devreye girmesi, küresel petrol arzına önemli bir katkı sağlayarak, enerji fiyatlarındaki dalgalanmaların dengelenmesine yardımcı olacaktır.
- Irak İçin Siyasi ve Ekonomik Sonuçlar: Anlaşma, Irak içinde Erbil ile Bağdat arasındaki en büyük gerilim kaynaklarından birini çözüme kavuşturarak ülkenin siyasi istikrarına katkı sunuyor. Federal bütçenin güçlenmesi ve KBY'nin mali olarak rahatlaması, ülkenin genel ekonomik toparlanması için de olumlu bir adım olarak görülüyor.
- Bölgesel Güvenlik Dinamikleri: Anlaşmanın kalıcılığı, bölgedeki genel güvenlik ortamına bağlı olacaktır. Özellikle enerji altyapısının korunması, hem Bağdat hem de Erbil için öncelikli gündem maddesi olmaya devam edecektir.
Anlaşmayı Hızlandıran Gelişme: Petrol Sahalarına Yönelik Saldırı İddiaları
Tarihi anlaşmanın imzalanmasından hemen önceki günlerde, bölgedeki dengeleri değiştiren kritik bir gelişme yaşandı. 15-17 Temmuz tarihleri arasında, Kuzey Irak'taki Tawke ve Peşkabur gibi önemli petrol sahalarına İnsansız Hava Araçları (İHA) ile bir dizi saldırı düzenlendi.
Bu saldırılar, bölgenin petrol üretim kapasitesinde %50'ye varan bir düşüşe neden olarak, zaten mali zorluk içinde olan Erbil yönetimi üzerindeki baskıyı son noktasına getirdi. Saldırıları resmi olarak üstlenen bir grup olmazken, KBY Güvenlik Konseyi, saldırıların arkasında "İran tarafından yönlendirilen yasa dışı milislerin" olduğuna dair güçlü iddialarda bulundu. Bu saldırıların, Erbil'i Bağdat ile uzlaşma masasına oturmaya zorlayan son ve en önemli faktör olduğu değerlendiriliyor.
