Afrika'nın Sahel bölgesinde, dış müdahalelere ve bölgesel istikrarsızlıklara karşı kendi kaderlerini tayin etme iradesiyle bir araya gelen Burkina Faso, Mali ve Nijer, aralarındaki birliği somut adımlarla pekiştiriyor. Askeri yönetimlerin iş başında olduğu üç ülke tarafından kurulan Sahel Devletleri İttifakı (AES), siyasi ve askeri işbirliğinin ardından şimdi de vatandaşları arasında serbest dolaşımı ve ortak kimliği teşvik edecek devrim niteliğinde bir adım attı.
İttifak, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'ndan (ECOWAS) resmen çekilmelerinin ardından, ortak AES logolu biyometrik pasaportu fiilen dolaşıma soktu. Bu tarihi hamlenin devamı olarak, üç ülke vatandaşları için geçerli olacak ortak biyometrik kimlik kartı projesinin de teknik hazırlıklarının tamamlandığı ve çok yakında uygulamaya geçeceği duyuruldu.
Arka Plan: "Post-Kolonyal" Bir Egemenlik İnşası
AES'in bu entegrasyon hamleleri, sadece pratik bir işbirliğinden öte, derin bir siyasi ve tarihi anlama sahip. Üç ülke de son yıllarda Fransa'nın bölgedeki askeri ve siyasi varlığına son vererek tam bağımsızlık ve egemenlik arayışına girmişti. ECOWAS'tan çekilme kararı da, bu örgütün Batı'nın, özellikle de Fransa'nın çıkarlarına hizmet ettiği eleştirileriyle alınmıştı.
AES'in attığı adımlar, bu "post-kolonyal" (sömürgecilik sonrası) egemenlik arayışının somut göstergeleri olarak dikkat çekiyor:
- Ortak Güvenlik Gücü: İttifak, bölgedeki terör gruplarına karşı ortak mücadele etmek amacıyla 5,000 kişilik bir ortak güvenlik gücü kurma kararı aldı.
- Ekonomik Birlik: Ortak bir ekonomik fon oluşturulması ve ittifak dışı ülkelere karşı %0,5 oranında ortak bir gümrük vergisi uygulanması gibi planlarla ekonomik entegrasyon hedefleniyor.
- Kültürel ve Simgesel Bütünleşme: Ortak bir marşın kabul edilmesi ve pan-Afrikanist söylemin güçlendirilmesi gibi adımlarla, halklar arasında ortak bir kimlik ve aidiyet duygusu yaratılmaya çalışılıyor.
Ortak pasaport ve kimlik kartı, bu bütüncül stratejinin en görünür ve sembolik adımı olarak öne çıkıyor.
Ortak Pasaport ve Kimlik Kartı Projesinin Detayları
- Ortak Pasaport: 29 Ocak 2025'te ECOWAS'tan resmi çekilmeyle birlikte dolaşıma giren AES logolu pasaportlar, vatandaşlara mevcut ulusal pasaportlarının yanı sıra bir seyahat belgesi seçeneği sunuyor. Bu pasaport, üç ülke arasında vizesiz ve engelsiz seyahati mümkün kılıyor. Ancak, Senegal gibi bazı komşu ülkelerin yeni pasaportu tanımada başlangıçta tereddüt etmesi gibi bazı idari zorluklar yaşandığı da bildiriliyor.
- Ortak Kimlik Kartı (Proje Aşamasında): Ortak biyometrik kimlik kartı projesinin ise teknik hazırlıkları tamamlandı. Güvenlik bakanları tarafından Kasım 2024'te Bamako'da onaylanan ve Nisan 2025'te kararları imzalanan proje, "çok yakında başlatılacak" şeklinde duyuruldu. Bu kartın, pasaportun ötesinde, vatandaşların günlük yaşamda ve resmi işlemlerde kullanabileceği, üç ülkede de geçerli tek bir kimlik belgesi olması hedefleniyor. Henüz seri dağıtımına başlanmamış olsa da, bu adımın ittifak içindeki entegrasyonu en üst seviyeye taşıması bekleniyor.
Bölgesel ve Küresel Anlamı
Sahel Devletleri İttifakı'nın bu adımları, Afrika'da Batı'ya alternatif yeni bir kurumsal yapı ve işbirliği modelinin doğuşuna işaret ediyor. Özellikle eski sömürgeci güç Fransa'nın bölgedeki nüfuzunun azalmasıyla ortaya çıkan boşluğu, kendi aralarındaki dayanışmayla doldurmaya çalışan bu üç ülke, attıkları adımlarla hem kendi halklarına hem de dünyaya "artık kendi yolumuzu çizeceğiz" mesajını veriyor.
Ortak kimlik ve serbest dolaşım projesi, sadece bürokratik bir kolaylık değil, aynı zamanda on yıllardır yapay sınırlarla bölünmüş halklar arasında yeniden bir bağ kurma ve ortak bir gelecek inşa etme iradesinin en somut ifadesi olarak tarihe geçiyor.
