Tarihte bugün: Büyük Âlim Ali Kuşçu’nun vefatı...

Büyük Âlim Ali Kuşçu’nun (Asıl adı Alâeddin Ali) Semerkant’ta doğduğu (d. 1403 ö. 1474) tahmin ediliyor. Ali Kuşçu, Timurlar devrinde Semerkant’ta yetişmiş, Osmanlı’da meşhur olmuş ve astronomi ile matematik ilimleriyle alâkalı çalışmalarıyla bilinmektedir.

Babası, Uluğ Bey’in doğancıbaşısı olduğu için “Kuşçu” lakabıyla anılmıştır.

Uluğ Bey, Ali Kuşçu’yu ya doğrudan doğruya babası vasıtasıyla veya aslen Bursalı olan ve tahsil için Mâverâünnehir’e giden Kadızâde-i Rûmî aracılığıyla tanıyarak ona ders verdi. Dolayısıyla o, matematik ve astronomi alanındaki temel bilgileri Semerkant’ta Uluğ Bey, Kadızâde-i Rûmî ve Gıyâseddin Cemşîd’den aldı. Rivayete göre, bir türlü ilme doymayan Ali Kuşçu, Uluğ Bey ve Kadızâde’den izin alamama endişesiyle gizlice Kirman’a gitti. Orada birçok kitabın yanı sıra Nasîrüddîn-i Tûsî’nin Tecrîdü’l-kelâm adlı eseriyle şerhini de okuma fırsatı buldu ve daha sonra Tûsî’nin eserini Şerḥu’t-Tecrîd adıyla şerhederek Ebû Saîd Han’a takdim etti. Tekrar Uluğ Bey’in yanına döndüğünde ona Kirman’da kaleme aldığı Ḥallü eşkâli’l-ḳamer adlı risâlesini sunarak takdirini kazandı. Bundan sonra ilmini ilerletmek üzere Uluğ Bey tarafından Çin’e gönderildiği ve dönüşünde dünyanın yüzölçümünü, ayrıca meridyeni hesap ettiği bilinmektedir. (TDV, Cengiz Aydın)

Fâtih’in gözdesi oldu

Ulu Bey’in öldürülmesinden sonra (1449) “koruyucusuz” kalan Ali Kuşçu, Hac niyetiyle mukaddes topraklara giderken Tebriz’e de uğradı. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’dan büyük ilgi gördü ve elçilik göreviyle Fâtih Sultan Mehmed katına gönderildi. İlmine hayran olan Fâtih’in ısrarı üzerine elçilik görevini tamamladıktan sonra İstanbul’a döndü.

Ayasofya Medresesi’nde müderrislik yaptı

Fâtih Sultan 1473’te Uzun Hasan üzerine yaptığı sefere birlikte götürdüğü Ali Kuşçu’yu dönüşte Ayasofya Medresesi’ne müderris tayin etti. Bu tayin İstanbul’da astronomi ve matematik alanındaki çalışmalara canlılık getirmiş, hatta Ali Kuşçu’nun derslerini ilim adamları dahi takip etmişlerdir.

Fatih Camii'nde güneş saati

İstanbul’un boylamını, eskiden belirlenmiş olan 60 derecelik değeri düzeltip 59 derece, enlemini de 41 derece 14 dakika olarak tesbit ettiği bilinmektedir. Fâtih Camii’nde de bir basîtesi (güneş saati) vardır.

Ali Kuşçu’nun kabri Eyüpsultan Camii haziresinde bulunuyor.